Beş ilə proses yekunlaşmalıdır

Qazaxıstan 31 hərfdən ibarət yeni əlifbaya keçir

"Qazaxıstan bu işi nə qədər tez həyata keçirərsə, türk dünyasına inteqrasiya prosesinə böyük töhfə vermiş olar"

Qazaxıstanın Baş naziri Askar Maminin sədrliyi ilə yeni əlifbayla əlaqədar Milli Komissiyanın iclası keçirilib. İclasda Qazaxıstan mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanan yeni Latın əlifbası təqdim edilib. Bununla da 42 hərfdən ibarət olan və 80 ildir istifadə olunan kiril əlifbasından imtina edilərək, 31 hərfdən ibarət Latın əlifbasına keçilib.

Qazaxıstanda ölkə emblemindən tutmuş dərsliklərə qədər hər sahədə yeni əlifbanın tətbiqi ilə bağlı bütün rəsmi prosesin 2025-ci ilə qədər tamamlanması planlaşdırılır. Xatırladaq ki, Qazaxıstanda 1929-1940-cı illər arasında Latın əlifbası istifadə edilib və daha sonra kiril əlifbasına keçilib. 2017-ci ildə Qazaxıstanın qurucu prezidenti Nursultan Nazarbayev ölkə daxilində istifadə olunan kiril əlifbasından Latın əlifbasına keçmək üçün Milli Komissiyanın yaradılmasına göstəriş verib. 

Mühüm dəyişikliklə bağlı “Şərq”ə danışan siyasi şərhçi, tanınmış jurnalist Azər Həsrət bunun çox sevindirici addım olduğunu deyib. Ekspertin sözlərinə görə, Qazaxıstan hökuməti uzun illərdir latın əlifbasına keçidi müzakirə edirdi:

“Müxtəlif qrafikalı layihələr hazırlanır, bəzi hallarda uzaq perspektiv üçün qəbul olunurdu. Biz də məsələ ilə bağlı Qazaxıstana təkliflərimizi göndərmişdik. Əlimiz çatan, sözümüz keçən alimlər, media nümayəndələri vasitəsi ilə ideyalarımızı vermişdik. Təklifimiz ondan ibarət idi ki, əgər Qazaxıstan latın qrafikalı əlifbaya keçirsə, bu, birdəfəlik ortaq türk əlifbası variantında olsun.

Bütün türk ölkələri Qazaxıstanın qəbul edəcəyi vahid əlifbadan istifadə etsin. Ortaq türk əlifbası ilə bağlı şəxsən mənim uzun illərə dayanan çalışmalarım var. Əslində proses hörmətli alimimiz Firudin Cəlilovun başçılığı ilə 1990-cı illərin əvvəllərindən başlayıb. O, bu işə dəyərli töhfələr verib. 2017-ci ildə Qazaxıstandakı Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti Darxan Kıdırəlinin rəhbərliyi altında ortaq türk əlifbası qəbul edilib”. 

A.Həsrət vurğulayıb ki, bu proseslər Qazaxıstanın 31 hərfdən ibarət yeni əlifbaya keçməsinə gətirib çıxardı:

“Növbəti 4-5 il ərzində proses yekunlaşmalıdır. Qəbul olunan latın qrafikalı əlifba təklif etdiyimiz ortaq türk əlifbasının demək olar ki, 95 faizini təşkil edir. Yüngülvari, diqqət çəkməyən bir dəyişiklik var. Yeni əlifbaya qazax dilində istifadə olunmayan hərflər də əlavə olunub. 31 hərfli rəsmi əlifbaya əlavə olaraq 3 hərf daxil edilib ki, lazım olan anlarda istifadə olunsun. 3 hərfin əlavəsi o deməkdir ki, biz Qazaxıstanın simasında ortaq türk əlifbasını əldə etmiş sayılırıq. Qazaxıstan bu işi nə qədər tez həyata keçirərsə, türk dünyasına inteqrasiya prosesinə böyük töhfə vermiş olar”.