Qulu Məhərrəmli: “Artıq bundan sonra televiziyalar qanunun tələbinə əməl etməli və işarət dili mütəxəssislərini işə cəlb etməlidirlər”
“Müəyyən fiziki qüsuru olan insanlar da cəmiyyətin bir parçasıdır və onların da informasiya almaq, proqramları izləmək hüququ var”
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən telekanallar yeni qaydalarla işləməli olacaq. Bunu "Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında" qanun tələb edir. Milli Məclisin növbəti toplantısında əlilliyi olan şəxslərin məlumat əldə etməsinin təmin olunması qaydaları müəyyənləşib və qanun layihəsi təsdiqlənib. Layihəyə əsasən, dövlət əlilliyi olan şəxslərin məlumat əldə etmək hüququna təminat verir. Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin şifahi formada istifadəsi zamanı eşitmə qabiliyyəti tam məhdud olan şəxslər üçün Azərbaycan işarət dili ünsiyyət dili kimi rəsmi tanınır. Dövlət büdcəsindən maliyyələşən, habelə ictimai yayımçı statusuna malik olan ümumölkə yerüstü televiziya yayımçıları praym-taym zamanı yayımladıqları informasiya xarakterli proqramlarının Azərbaycan işarət dilinin tərcüməsi ilə müşayiət olunmasını təmin edirlər. Azərbaycan işarət dilinin tərcüməsini müvafiq təhsilə və ixtisasa malik olan şəxslər həyata keçirirlər. Dövlət tərəfindən audiovizual əsərlərin subtitrləşdirilməsi təşviq edilir. Qanun layihəsi səsverməyə çıxarılaraq üçüncü oxunuşda qəbul edilib. Bundan əvvəl yeni qaydalar Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin iclasında müzakirəyə çıxarılaraq müsbət rəy almışdı. Məlumdur ki, eşitmə və nitq qüsurlu şəxslər öz aralarında işarət dili ilə ünsiyyət saxlayır. İnformasiyaların işarət dili ilə çatdırılması da xüsusi bir ixtisasdır və bu sahənin mütəxəssisləri tərəfindən icra olunur. Dünyada belə bir təcrübə çoxdan mövcuddur. Televiziyalar informasiya proqramlarını, hətta bəzi sosial məzmunlu verilişlərdə tele-aparıcılarla yanaşı, işarət dilini bilən mütəxəssislər də dəvət edilir və onlar xüsusi kateqoriyadan olan tamaşaçılara informasiyaları, proqramda qoyulan mövzuları, səslənən rəyləri işarət dili ilə çatdırırlar. Son illərdə bir sıra filmlərin alt yazılarla təqdim edildiyini, filmlərin işarət dili ilə müşayiət olunduğunu, reklam çarxlarında işarət dilindən istifadə olunduğunu görə bilirik. Məsələn, qardaş Türkiyə televiziyalarında buna tez-tez rast gəlinir. Və bu cəmiyyətdə vəhdəti artırmaqla, bütün insanların eyni dərəcədə informasiya almaq hüququnu təmin edir. İşarət dilindən efirdə, proqramların, filmlərin nümayişi zamanı istifadəsi təəəsüf ki, bizdə geniş yayılmayıb.
Əməkdar jurnalist, BDU-nun televiziya jurnalistikası və Multimedia və elektron kommunikasiya kafedralarının professoru Qulu Məhərrəmli "Sherg.az"a açıqlamasında qeyd etdi ki, işarət dilindən istifadənin qanunla təsbit edilməsi çox müsbət hadisədir:
- Bu, çox vacib qərardır. Cəmiyyətdə dinləmə, eşitmə, özünü ifadəetmə çətinliyi, məhdudiyyəti olan müəyyən şəxslər üçün sosial-humanitar addım kimi işarət dilindən istifadə olunur. Əlbəttə, Azərbaycan televiziyalarında, əsasən AzTV-nin təcrübəsində bu cür layihələr olub. Xəbər proqramlarının yayımı zamanı, xüsusən də tamaşaçı izləməsinin kütləvi olduğu saatlarda – buna praym-taym deyilir, məsələn, axşam saatlarında yayımlanan xəbər proqramları, sosial-mədəni proqramların yayımı zamanı işarət dilindən istifadə edilib. Bu nəyə xidmət edir? Bu gün çox dağınıq informasiya məkanı var. Parçalanmış, mozaikləşmiş auditoriya var. İnformasiya mənbələrinin özü həddindən artıq parçalanmış vəziyyətdədir. Sosial şəbəkələri, saytları digər informasiya portallarını da bura əlavə etsək, informasiya xəttini dəqiq izləmək olmur. Amma tutaq ki, televiziya kimi - auditoriyanın əksəriyyətinin baxdığı, geniş tamaşaçı kütləsini cəlb edən platformalarda xəbərlərin həm də eşitmə, dinləmə məhdudiyyətli şəxslərə çatdırılmasında xüsusi işarət dilindən istifadə olunması çox önəmlidir. Əvvəla, xəbərlərin sistemləşdirilmiş şəkildə çatdırılması, anlaşıqlı bir dildə sosial-humanitar aksiya kimi çatdırılması müsbət hadisədir. Cəmiyyətin özü üçün, onun müəyyən təbəqəsi üçün gərəkli olan missiyadır. Bunu yalnız alqışlamaq lazımdır.
Q.Məhərrəmli qeyd etdi ki, işarət dilini bilən mütəxəssislər ölkədə mövcuddur:
- İşarət dili ilə ünsiyyət yaradan, qarşısındakı insanı məlumatlandıra bilənlər xüsusi təlim keçmiş, xüsusi təhsil görmüş insanlar arasından seçilir. Belə təcrübə var ölkəmizdə. Bildiyim qədər Pedaqoji Universitetdə bu ixtisas tədris edilir. Hesab etmirəm ki, bu məsələdə kadr çatışmazlığı ilə üzləşə bilək. Artıq bundan sonra televiziyalar qanunun tələbinə əməl etməli və işarət dili mütəxəssislərini işə cəlb etməlidirlər. Bu, cəmiyyətin həmrəyliyi üçün də vacibdir. Müəyyən fiziki qüsuru olan insanlar da cəmiyyətin bir parçasıdır və onların informasiya almaq, proqramları izləmək hüququ da təmin edilməlidir.
