Yox olmasına 100 il qalıb
200 mindən çox canlının yaşadığı okeanlarda nəsli kəsilmək ərəfəsində olan sonuncu mərcan rifləri də var. Mərcan rifləri dənizlərin tropik meşələri hesab edilir. Və onların məhv olması bütünlüklə ekosistemin çöküşünü sürətləndirə bilər. Sayı günü-gündən azalan bənzərsiz canlıları qorumaq üçün qəribə üsula əl atılıb. Okeanın dibinə betondan nəhəng Budda heykəli qoyulub. Bəs okeanın dibində bütün əzəməti ilə dayanan beton Buddanın sirri nədədir?
“Sherg.az” “Milliyet.com.tr”yə istinadən bildirir ki, “Bandırma On yeddi Eylül” Universitetinin müəllimi, professor Mustafa Sarı mərcanlar və okeanlardakı əsas oksigen mənbələri haqqında danışıb. Professor qeyd edib ki, 1998-ci ilə qədər 704 mərcan növü olduğu halda, o dövrdə yalnız 13 növ təhlükə altında idi. Bu gün isə bu rəqəm 240-a çatıb. Yəni mərcanlar hər gün bir-bir təbiətdən yoxa çıxır. Nəfəs aldığımız havadakı oksigenin yüzdə 70-ni tək istehsal edən suları çirkləndirdiyi halda, dəniz canlılarına ev sahibliyi edən mərcanların yox olmasından 20 il uzaqdayıq. Mərcanlar canlıdır və suyu süzərək qidalanır. Fotosintetik yosunlarla birləşmiş həyat tərzi keçirən mərcanlar yoxa çıxsalar, müəyyən mənada evsiz qala bilərlər. ABŞ-də aparılan araşdırmalar mərcanların 2055-ci ilə qədər tamamilə yox olma ehtimalının əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olduğunu ortaya qoydu. 2100-cü ilə qədər riflərin 93 faizi təhlükə altında olacaq. Bunun ən aydın və ən real izahı isə okean dibinin yalnız 0,0025 faizini əhatə edən mərcanların sualtı canlılar üçün əhəmiyyətli bir yuva olmasıdır. Mərcanların itirilməsi canlıların evlərini itirməsinə səbəb olmaqla yanaşı, təbii gözəlliklərin də yox olmasına səbəb olacaq. Həm qida mənbəyi, həm də sualtı canlıların məskəni olan mərcan qayalarının yerinə süni qayaların inşası bir çox fərqli materialla sınanır. Lakin bütün bu tədqiqatların təbii rifləri əvəz etməsi çətindir. Bu günə qədər yalnız balıq və canlılar üçün yuva ola bilsələr belə, xilas olacaq süni qayalar bir çox fərqli materialla inşa edilib. Ancaq ən zərərsiz və eyni zamanda ən faydalısı Prof. Dr. Mustafa Sarının da dediyi kimi, onların mərmər kimi təbii daşlardan hazırlandığı anlaşılırdı. Bu materialdan sonra beton bloklar siyahıda idi. Yəni dənizin altında belə betonla tikinti aparmaq olardı. Bu dəfə yer üzündə olduğu kimi ölümlə nəticələnmək üçün deyil, həyatın davamını təmin etmək üçün! Professor qeyd edib ki, batan neft quyularından da süni riflər hazırlana bilər. Bunun ən mühüm nümunəsi 1970-ci ildə qurulan Tover Reef adlı süni rifdir. Bir çox insanın dənizləri çirkləndirdiyini iddia etdiyi və səhv etmədikləri süni rif də gəmilərin batırılması ilə tikilir. Batan gəmilər yenidən səthə çıxarılmır və zamanla süni qayalara çevrilir. Süni qayaların tikintisi üçün dağıntı və tikinti materiallarından da istifadə olunur. 1972-ci ildə 2 milyon köhnə avtomobil təkəri ABŞ tərəfindən dənizlərə atılıb. Sonrakı illərdə bunun həyat yox, sözün əsl mənasında ölüm olduğu aydın oldu. 1995-ci il qasırğası böyük təəssüf doğurdu. Problemin süni qayalarla çözülməsi fikri bu zaman yarandı. Süni qayalar PVC və ya betondan tikilə bilər. Tikinti üsulundan asılı olmayaraq, süni qayalar ümumiyyətlə yosunlar və midye, mərcan və istiridyə kimi onurğasızlar üçün sərt səthlər təmin edir. Müvafiq olaraq, süni qayalar balıq icmaları üçün yemək və evə çevrilir. Beləliklə, dəniz həyatı daha da zənginləşir. Oksigensiz həyata gəlincə, sağ qala bilən yeganə canlı "Henneguya salminicola" adlı parazitdir! Balidə sualtı heykəllərin yaratdığı və dünyanın ən təsirli dalğıc nöqtələrindən biri olan ərazi həm də süni qayalıq xüsusiyyətinə malikdir. Bu sualtı bağların ən mühüm xüsusiyyəti, gözəl mərcanların və dəniz canlılarının yaranmasına və böyüməsinə imkan verən ekoloji cəhətdən təmiz materiallarla tikilmələridir. Təbii daşlardan hazırlanmış Buddizmin simvolu olan “Budda” heykəli ilə süni sualtı cənnət yaradılıb. “Budda” heykəlinin də mərcan riflərinin qorunmasına xidmət edəcəyi bildirilir. Ən yaxşı qaya təbii nisbəti qorumaqla hazırlanır, lakin təbii daş və mərmərdən hazırlananlar da uyğun gəlir. Beton bloklar daha sonra sağlam süni riflər qurmaq üçün istifadə edilə bilər.