1941-ci ilin 21 iyununda Özbəkistanda heç kimin istəmədiyi bir hadisə baş verdi. Türbəsi açılacağı təqdirdə dünyanın sonu olacağına inanılan və sağlığında Orta Asiyada kök salmış Əmir Teymurun məzarı araşdırılırdı. Bəs niyə Teymurun məzarı açıldı? Bundan sonra baş verənlər Teymurun lənəti ola bilərmi? Sherg.az "Milliyet.com.tr"-yə istinadən dünyada böyük səs-küyə səbəb olan o günün təfərrüatlarını təqdim edir.
Türklər tarix boyu böyük hökmdarların şahidi olublar. Onlar idarə edib, onlar vuruşub, tarixin səhifəsində öz yerini tutublar. Atilladan Mete Hana, Alp Arslandan Fatehə qədər bir çox hökmdarlar dünyada məşhurlaşıblar. Aralarında daha çox türk olan hökmdarları arasında Orta Asiya nümayəndələrindən biri Əmir Teymur idi. 1336-cı ildə Özbəkistanın Keş şəhərinin Hacı İlqar kəndində anadan olan Teymurun anası Təkine Hatunun mənşəyi şayiələrə görə Çingiz xana əsaslanır. Yenə başqa bir şayiəyə görə, Çingiz xan doğulanda olduğu kimi, o da doğulanda əlində qan laxtası olub. Əlində qan laxtası ilə doğulması o adamın döyüşçü hökmdar olacağı anlamına gəlirdi.
Üstəlik, Teymur doğulanda Çağatay xanlığı dağılmaq üzrə idi. Bölgəni qəbilə başçıları idarə edirdi. 1360-cı ildə böyüyüb cəsur bir əsgərə çevrilən Teymur 1360-cı ildə adını tarix səhnəsinə yazdıracaq addımlar atdı. Bölgədəki Çağatay və Monqol qarşıdurmalarında fəal iştirak etmişdir. Onun hər bir siyasi addımı müdrik idi. O, gəncliyində mübarizə zamanı sağ ayağından və qolundan aldığı zədə səbəbindən axsayan və topal kimi tanınırdı. Lakin buna baxmayaraq, o, bölgədəki qarışıqlıqdan öz xeyrinə istifadə etməyi bacarıb. Dehlidən Moskvaya, Çindən İzmirə kimi yürüşlər təşkil edib. O, bütün bu yürüşlərdə yaxşı əsgər və strateq dahi olduğunu göstərdi.
Teymurun hərbi dühasına nümunə göstərilə biləcək ən təsirli yürüşlərdən biri də Hind yürüşü idi. Bu səfərdə Dehli valisi Mahmur hind əsgərləri ilə birlikdə müdafiəyə çıxdı. Hind əsgərlərinin qarşısında çoxlu fil var idi. Tatarlar və onların atları qorxub geri qaçdılar. Lakin ertəsi gün Teymur çoxlu dəvələri ordusunun qabağına düzdü və yerkökünə quru buğda və çovdar sapı qoyub od vurdu. Bu odu görən fillər qorxaraq geri qaçdılar. Bunun üzərinə tatarlar (Teymurun ordusu) hindliləri hücumla məğlub etdilər.
Türkiyə tarixində Timur ən çox Yıldırım Bayezidlə birlikdə apardığı Ankara döyüşü ilə yadda qalıb. Anadoluya səfər təşkil edən Teymur, Anadolu müharibəsində Osmanlıları məğlub etdi və Dövləti Aliyyənin Fetret Dövrünə girməsinə səbəb oldu. Tarixdə bir çox səfərlər təşkil edərək adını bütün dünyaya duyuran Teymur 71 yaşında Çinə səfəri zamanı xəstələnir və 1405-ci il yanvarın 19-da vəfat edir. Qəbri Səmərqənddə dəfn edilib.
ONU AÇMAQ FƏLAKƏTLƏR GƏTİRƏCƏK
Teymurun ölümündən əsrlər sonra 1922-ci ildə Leninin rəhbərliyi ilə 1917-ci il Oktyabr İnqilabı ilə Sovet İttifaqı quruldu. O zaman xalqın rejimlə bağını gücləndirmək üçün tarixdən və ənənədən istinadlar axtarılırdı. Sovet İttifaqı Səmərqənddəki Teymurun məzarını bərpa etməklə xalqla əlaqələrini gücləndirəcəyini düşünürdü. 1941-ci ilin iyununda tədqiqatçılar böyük maraqla Teymurun məzarını açmağa cəhd etdilər. Bu vəziyyət bir çox möcüzələri və qorxuları üzə çıxardı. Xalq arasında yayılmış inanca görə, Teymurun məzarının açılması çoxlu fəlakətlər gətirərdi. Hətta kitabələrdə də keçən rəvayətlərə görə Teymurun məzarının açılması dünyanın sonu olacaqdı. İş o yerə çatıb ki, Teymurun məzar daşında “Mən ölümdən diriləndə dünya titrəyəcək” yazılıb. İkinci kitabə onun qəbrinin içində idi. Qəbrin içindəki yazıda “Mənim qəbrimi narahat edən hər kəs məndən daha dəhşətli bir işğalçı olacaq” yazılıb.
Yenə də bunların sadəcə bir mif olduğu fikri ilə hərəkət edən Sovet İttifaqı Özbəkistanın katibi Usman Yusupovun nəzarəti altında fəaliyyətə başladı. Qazıntılar zamanı ümumilikdə 5 qəbirə baxış keçirilib. Bunlar Əmir Teymurun, oğulları Şahruh və Miranşahın, nəvələri Uluqbəyin və Muhammet Sultanın məzarları idi.
Məlumata görə, skelet 1,70 metr boyunda, yaxşı formada, bədəninin müəyyən yerlərində çapıqlar olan, sağ ayağının sümükləri digərindən nazik və qısa olan şəxsə məxsusdur. Teymurun məzarı zirzəminin tam ortasında yerləşirdi. Türbənin kənarları diqqətlə yazılmış misralarla işlənmişdir. Sarkofaq üzlükləri və qəbir üzlükləri bir-bir çıxarıldı. Daşlar açıldıqca ətrafa maraqlı bir qoxu yayılırdı. Yayılan qoxu çox güclü idi. Əslində antropoloq Gerasimov “Qısa zamanda hər yerə yayılan bu xoş ətir bütün zirzəmini bürüdü” deyərək həmin anları təsvir etmişdir. Aparılan araşdırmalar nəticəsində buna müşk və kəhrəba qoxularının, həmçinin orqanizmin yuyulması zamanı çürüməni gecikdirən maddələrin səbəb olduğu məlum olub. Bədənin üzü İslam qaydalarına uyğun olaraq qibləyə baxırdı.
ALMAN TANKLARI SOVET SƏRHƏDİNDƏN KEÇİR
Başqa xəbərlərə görə, Teymurun tipik monqol xüsusiyyətləri var idi. Onun qırmızı saçlı, dodaqlarının hər iki tərəfindən aşağı sallanan bığları və paz saqqalı olduğu müəyyən edilib. Lakin özbəklər bu vəziyyətdən heç də razı deyildilər. Araşdırmanın hər anında hesabat hazırlayan alimlərə müxtəlif xəbərdarlıqlar ediblər. Çünki özbək xalqına görə, gec-tez Teymurun lənəti onları mütləq tutacaqdı. O dövrdə bir çox xəyal hekayələri istehsal edildi. İnsanlar belə bir hərəkətin bəla, bədbəxtlik gətirəcəyini deyirdilər.
Maraqlıdır ki, Teymurun qəbri açıldıqdan düz bir gün sonra İkinci Dünya Müharibəsinin şərq cəbhəsi başlamışdı və iyunun 22-də alman tankları Sovet sərhədini keçmişdi. Xalqın dediyinə görə, Teymurun lənəti hərəkətə keçdi. Türbə açıldıqdan sonra 19-20 noyabr 1942-ci ildə Teymur üçün daha bir dəfn mərasimi keçirilir. Maraqlıdır ki, həmin gün Rusiyanın Stalinqrad şəhərində ən mühüm döyüşlər baş verib. Sovet qoşunları müharibənin gedişatını dəyişdirən əks hücuma keçir. Teymur əfsanəsi burada bitmiş kimi görünsə də, görünür, əsrlər boyu danışılacaq, hər kəs heyran qalacaq.
