Kiber zorakılığa məruz qalan uşaq və gənclərin ilkin davranışı narahatlıq, stress və geri çəkilmədir. Mütəxəssislər gənclərin şəxsi şəkillərini sosial mediada paylaşmalarının əsas səbəbinin şəxsiyyət axtarışı və bəyənilmək istəyi olduğunu bildirərək, narahatlıq, stress və introversiyanın ilk əlamətlərinin kiber zorakılığa məruz qalanların davranışlarında göründüyünü qeyd edir. Mütəxəssislər uşaq və yeniyetmələrin şəxsi şəkillərini sosial media platformalarında paylaşmalarının səbəblərini, qarşılaşdıqları kiber zorakılıqları və ailələrin və məktəblərin bu vəziyyətə necə yanaşmalı olduğunu AA müxbirlərinə dəyərləndirib. İstanbul Universiteti Cerrahpaşa Tibb fakültəsi uşaq və ergen ruh sağlamlığı xəstəlikləri mütəxəssisi dos. dr. Mahmut Cem Tarakçıoğlu gənclərin özəl görüntülərini sosial mediada “bəyənmək”, “özünü göstərmək” kimi motivlərlə paylaşdıqlarını ifadə edərək, “Uşaqlar, gənclər “mən də bu dünyadayam” deyirlər. Bu, onların özlərini bölüşmək istəmələrinin bir nömrəli səbəbidir" dedi. Gənclər ətrafdakı dostlarını təqlid edərək, "Hər kəs belə edir, onların sosial media hesabı var. Mənim də hesabım olmalıdır" deyirlər. Bu düşüncə ilə hərəkət etdiyini deyən Tarakçıoğlu, "Bəzi gənclər sonunu düşünmədən bir şeyi paylaşırlar. Bəzən uşaqlar təfərrüatlı düşünmürlər, ağlına bir şey gəlir və bunu edirlər. Üstəlik, intim bir şey paylaşanda ən çox zaman onların heç xəbəri də yoxdur”, söyləyib.
Dosent doktor Tarakçıoğlu fikrini belə davam etdirib: "Belə paylaşımlardan sonra kiber zorakılığa məruz qalan yeniyetmələrin vəziyyətini davranışlarından görə bilirik. Ümumiyyətlə, gördüyümüz bir nömrəli şey narahatlıq, stress, özünəqapanma və tənhalıqdır. Bir müddət sonra belə zorakılığa məruz qalan uşaq yavaş-yavaş olur. həmyaşıdlarından və ailəsindən təcrid olunmağa və vaxt keçirməyə başlayır". "Onun paylaşımı azalır, yuxusu pozulur, akademik uğurları azalmağa başlayır, iştahı azalır və sanki başqa bir dünyaya gedirmiş kimi görünməyə başlayır". Psixoloji əlamətlərin bədbəxtlik, halsızlıq, gecələr oyanma və yuxuya getməkdə çətinlik çəkmə kimi problemlərlə davam etdiyini bildirən Tarakçıoğlu, kiber zorakılığa məruz qalan gənclərin bu vəziyyəti ailələrinə və ya müəllimlərinə söyləməkdən çəkinmələrinin səbəbinin, öz həyatlarını gizlətmək istəyindən qaynaqlandığını söyləyib. Ailələrin övladlarının başına belə hadisələr gəlməmişdən əvvəl qarşısını almaları lazım olan tədbirlərə diqqət çəkən Tarakçıoğlu, "ilk növbədə ailənin yaşı və sosial mediadan istifadə limitləri aydın olmalıdır. Hər ailədə ekran vaxtı mütləq müəyyən edilməlidir", deyib. Uşağın hansı cihazdan, nə qədər və nədən istifadə edəcəyi əvvəlcədən müzakirə edilməli və dəqiqləşdirilməlidir. Sosial media hesabı açılacaqsa, bunun ailənin icazəsi ilə olması lazım olduğunu vurğulayan Tarakçıoğlu, "Sosial media hesabını mümkün qədər gec, yəni 15-16 yaşdan sonra açmağı tövsiyə edirik. Çünki 8-9 yaşlı uşağın sosial media hesabı olması düzgün deyil, istifadə edə bilməz”. Tarakçıoğlu bu mövzuda məktəblərin də üzərinə mühüm vəzifələr düşdüyünü bildirib və əlavə edib: "Məktəblərdə görüləcək ilk şey zorakılığa qarşı məktəb siyasətinin müəyyən edilməsidir. Məktəbdə təkcə kiber zorakılıqda deyil, normal zorakılıqda da rəddedici münasibət olmalıdır. Bu barədə şagirdlərə məlumat verilməli, plakatlar asılmalı və uşağa qarşı zorakılığa qarşı mübarizə aparılmalıdır. Zorbalığın qurbanı olarsa, zorbanın cəzalandırılacağından əmin olmaq lazımdır. Belədə uşaq başına gələni izah etməyə meyilli olar, gizlətməyə çalışmaz. Məktəbin sosial mediadan istifadə etmək əvəzinə şagirdlərin fiziki ünsiyyətini təşviq etməsi lazım olduğunu qeyd edən Tarakçıoğlu, bələdçilik xidmətlərinin introvert və ya dostlarından uzaqlaşan uşaqlarla da məşğul olması lazım olduğunu vurğuladı. Tarakçıoğlu, "Zorba insanlar adətən ilk növbədə dost kimi davranaraq uşaqlara güvən verirlər. Uşaqlar kiminlə yazışdıqlarını belə bilməyə bilər, yalnız profil şəklinə görə güvənirlər. Zorbalıq edən şəxs mehriban davranmaqla uşağın etibarını qazanır və ailə daxilində problem yaşayan uşaqlar bu insanlarla ünsiyyət qurur, aralarında yaxınlıq yaranır", deyib. Dos. Dr. Tarakçıoğlu deyib: “Kiməsə zorakılıq etmək və ya şəxsi şəkillərini göndərmək bir gecədə baş vermir. Bu, prosesin sonunda baş verir. Zorbalar manipulyasiya edərək öz pis niyyətlərini gizlədirlər. Şəxsi şəkillərini çəkmək və yaymaq kimi məqsədləri ola bilsələr də, sanki dost və dost kimi davranırlar. Qarşı tərəfi sevgi və ya mehriban münasibətə məcbur etməyə çalışın". Uşaqlar normal olaraq ailəsi ilə vaxt keçirmək istəməyə bilər, bu, müəyyən qədər normaldır. Ancaq yeməklərə qatılmamaq, günün çox hissəsini evdə keçirmək kimi qeyri-adi davranışlar. Ekranın qarşısına çıxan və tanımadıqları insanlarla sosial mediada yazışmaları xəbərdar edən işarələrdir. Ailənin, cəmiyyətin və qərar vericilərin gənclərin şəxsi görüntülərini paylaşma meylini azaltmaq vəzifəsi olduğunu ifadə edən Tarhan, 15 yaşına qədər uşaqların smartfonlardan 3 saatdan çox istifadə etməməsini məsləhət görür.
