Analitik bildirib ki, İranın xarici işlər naziri Məhəmməd Zərifi ali dini liderin icazəsi olmadan “böyük yeddilərin” toplantısını yaxından izləmək üçün Fransaya getməzdi:
“Həsən Ruhani son çıxışında deyib ki, “əgər bir şəxslə görüşmək ölkənin rifahına səbəb olacaqsa, buna hazıram”. Aydındır ki, Ruhani “bir şəxs” dedikdə Donald Trampı nəzərdə tutur. Halbuki, hələ son günlərə qədər Ruhani belə bir görüşün mümkünlüyünü bu sözlərlə inkar edirdi: “Sizinlə necə görüşək ki, hamımıza qarşı sanksiya tətbiq etmisiniz”.
İndi isə bu maneə sayılmır. Bəs Ruhaninin siyasətinin dəyişməsinə nə rəvac verib? Cavab sadədir: İran iqtisadiyyatı sanksiyalar ucbatından ağır günlərini yaşayır, sosial problemlərin həlli mürəkkəbləşir. Vəziyyət o qədər ciddidir ki, İran hökuməti və parlamenti gələn ilin büdcəsini neft gəlirləri olmadan formalaşmasını düşünür. Yəni Tehran hətta “nefti sata bilməyəcəyik” durumuna da hazırlaşır. İran prezidenti bu vəziyyətdən çıxış yolu axtararkən xarici siyasətdə korrektəyə üstünlük verir. Zərifinin Fransaya səfəri, Tehranın “bizə neft satmağa imkan versələr uranın zənginləşdirilməsi məsələsinə yenidən baxa bilərik” açıqlaması və nəhayət Həsən Ruhaninin Trampla görüşə biləcəyi açıqlaması da siyasətin korrektəsindən xəbər verir. Yəni Həsən Ruhani bu sözləriylə də işarə edir ki, İranın problemlərini həll etmək üçün Amerika ilə təmaslara başlamaqdan başqa yolu yoxdur”.
Siyasi şərhçinin sözlərinə görə, artıq rollar dəyişib, əvvəl Donald Tramp iranlı həmkarına görüş təklif edirdi, Ruhani görüşdən imtina edirdi, indi isə Həsən Ruhani görüşmək istəyir:
“Ağ Ev sahibi tələsmir. Məsələ burasındadır ki, bəlkə də Həsən Ruhani elə ilk gündən amerikalı həmkarı ilə görüşə hazır idi. Ancaq onun əl-qolunu ali dini liderin və İslam Keşikçiləri Korpusunun mövqeyi bağlayırdı. Çünki hər iki güc Həsən Ruhaninin və Məhəmməd Zərifinin amerikalı həmkarlarıyla mümkün təmaslarına qadağa qoymuşdu. Bunun nəticəsidir ki, Məhəmməd Zərifi Nyu-Yorkda BMT toplantısında olarkən amerikalı yüksək rütbəli diplomatlardan biri ona Vaşinqtona səfər edib Donald Trampla görüşməyi təklif etdikdə İranın xarici işlər naziri dərhal imtina etmişdi, çünki bu görüşə onun icazəsi yox idi. İndi isə tərsinə iranlı rəsmilər görüşə hazır olduqlarını bildirirlər. Çünki, İran iqtisadiyyatı ali dini lideri və İslam Keşikçiləri Korpusunun də mövcud vəziyyətdən çıxış yolları axtarmağa vadar edir”.
E.Şahinoğlunun fikrincə, İran-Amerika razılaşması Azərbaycanın da xeyrinədir:
“Hər ikisi Azərbaycanın tərəfdaşıdır və Azərbaycan bu iki dövlət arasında seçim qarşında qalmaq istəmir. Məsələn rəsmi Bakı həllə illər öncəsi Rəşt-Astara dəmiryolunun çəkilməsi üçün 500 milyon dollar kredit ayıracağını açıqlamışdı. Bu o illər idi ki, Amerika prezidenti Barak Obama idi və İranla nüvə anlaşması yenicə imzalanmış və bölgədə gərginlik azalmağa doğru gedirdi. Tramp hakimiyyətə gəldi və nəinki İrana, İranla əməkdaşlıq edən ölkə və şirkətləri sanksiyalarla hədələdi. Nəticədə 500 milyon dolların bank köçürülməsi vasitəsilə İrana verilməsi çətinləşdi. Bu dəmiryolu İran kimi Azərbaycanın da maraqlarına cavab verir, artan daşımalar yolu ilə bölgədə Azərbaycabnın rolunu artıracaq. Təkcə bu məsələnin müsbət həlli üçün İran-Amerika münasibətlərinin normallaşması Azərbaycanın maraqlarına cavab verir. Ancaq Trampla Ruhaninin bir görüşü ilə iki ölkə arasındakı münasibətlərin yoluna qoyulacağını gözləmək çətindir”.
