Tacikistan, Özbəkistan və Qırğızıstan illərdir davam edən sərhəd münaqişələrini vasitəçisiz həll ediblər
Tacikistan Prezidenti İmaməli Rəhman, Özbəkistanın lideri Şövkət Mirziyayev və Qırğızıstan rəhbəri Sadır Japarov üçtərəfli sammitin yekunları üzrə sazişlər imzalayıblar. Liderlər üç ölkənin dövlət sərhədlərinin qovşağına dair sənədi, eləcə də əbədi dostluq haqqında Xucənd bəyannaməsini imzalayıblar. Tədbir Tacikistan liderinin Xucənd yaxınlığında yerləşən Gülistondakı iqamətgahında baş tutub. Ekspertlərə görə, bu, son günlərin ən önəmli hadisələrindən biridir. Sazişlər uzun sürən danışıqlardan sonra ərsəyə gəlib. Son 30 ildə sözügedən üç respublika arasında dəfələrlə sərhəd toqquşmaları, milli-etnik zəmində münaqişələr baş verib. Həmin toqquşmaların, münaqişələrin "ssenari"si heç şübhəsiz ki, Kremldə cızılırdı.
Politoloq İlqar Vəlizadə "Sherg.az"a açıqlamasında bunun çox önəmli bir saziş olduğunu söyləyib. Analitik vurğulayıb ki, üç dövlət arasında nəhayət belə bir sazişin imzalanması ondan xəbər verir ki, tərəflər öz aralarındakı problemli məsələləri həll etməyə nail olublar:
"Diqqətçəkən məqam odur ki, Tacikistan, Özbəkistan və Qırğızıstan illərdir davam edən sərhəd münaqişələrini vasitəçisiz həll ediblər. Digər yandan, konkret hadisələr göstərir ki, Tacikistan, Özbəkistan və Qırğızıstan regionda yeni təhlükəsizlik sisteminin qurulmasına nail olublar. Bu da öz növbəsində regionda gedən prosesləri proqnozlaşdırılan edir. Hansısa xarici amilin bu ölkələr arasındakı münasibətləri pozmasına imkan yaranmayacaq. Orta Asiya ölkələri suveren şəkildə öz münasibətlərini tənzimləyə bilirlər. Bu ölkələr arasında sərhədlər çox mürəkkəb olduğuna görə, uzun zaman ərzində delimitasiya və demarkasiya aparmaq mümkün olmayıb. Vaxtı ilə sovetlər tərəfindən müəyyən olunan sərhədlər illər boyu üç ölkə arasında gərgin münasibətlərə, hətta hərbi toqquşmalara səbəb olub".
İ.Vəlizadə qeyd edib ki, sərhədlərin müəyyənləşməsində tarixi və etnik məsələlər qəsdən nəzərə alınmayıb:
"Yəni mövcud sərhədlər öz-özlüyündə münaqişələrin yaranmasına şərait yaradırdı. Müəyyən eksklavlar, anklavların yaranması ilə nəticələnirdi. Təbii ki, belə bir durum Tacikistan, Özbəkistan və Qırğızıstan arasında münasibətlərin inkişafına maneçilik törədirdi. Üçtərəfli saziş problemlərin həllinə böyük təkan olmaqla yanaşı, siyasi-iqtisadi əməkdaşlıq üçün də geniş perspektivlər açır".
