Azərbaycan Afrika qitəsində fəaliyyətini genişləndirir
Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi;
Azərbaycan ənənəvi tərəfdaşlarla ticarət-iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirərkən, eyni zamanda onlarda baş verən daxili siyasi dəyişikliklərə görə yeni tərəfdaşlar və investorlar axtaran bir sıra ölkələrlə də əməkdaşlığı genişləndirir. Məsələn, Azərbaycan son vaxtlar Afrika ölkələrində həyata keçirilən layihələrə fəal maraq göstərir və bu qitənin bir sıra ölkələri ilə ticarət əməkdaşlığını artırır. Bu ilin birinci yarısının yekunlarına görə, Azərbaycanın Afrika ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi 5,4 dəfə artaraq 236 milyon dollara çatıb. Eyni zamanda Azərbaycanın Afrika ölkələrinə ixracı 7 dəfədən çox artaraq 170 milyon dollara çatıb. Afrika ölkələrindən Azərbaycana idxal da kifayət qədər aktivdir - bu ilin yanvar-iyun aylarının nəticələrinə əsasən, Respublika Afrika ölkələrindən alışı 3 dəfə artıraraq 64,8 milyon dollara çatdırıb. Eyni zamanda Azərbaycan Afrikadakı enerji layihələrinə də diqqət ayırır - bu həftə Somalinin xarici işlər və beynəlxalq əməkdaşlıq naziri Əhməd Moallim Fiqinin Bakıya səfəri zamanı Azərbaycanla Afrika Respublikasının enerji sahəsində əməkdaşlıq məsələləri müzakirə olunub. İyulun 26-da Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ölkəmizdə rəsmi səfərdə olan Somali Federativ Respublikasının xarici işlər və beynəlxalq əməkdaşlıq naziri Əhməd Moallim Fiqi ilə görüşüb. Nazirlər arasında baş tutan təkbətək görüş daha sonra hər iki tərəfin nümayəndə heyətlərinin iştirakı ilə geniş tərkibdə davam etdirilib. Görüşdə ölkələrimiz arasında ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın inkişaf perspektivləri, bu istiqamətdə atılacaq gələcək addımlar, habelə cari regional vəziyyət müzakirə olunub. Ceyhun Bayramov Azərbaycanla Somali arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasından ötən 20 il ərzində, xüsusilə son illərdə ölkələrimiz arasında təmasların artmasının əməkdaşlıq perspektivlərinin müzakirəsində faydalı rol oynadığını diqqətə çatdırıb. Azərbaycanla Somali arasında siyasi məsləhətləşmələr haqqında imzalanmış sazişə uyğun olaraq, əməkdaşlığın genişləndirilməsində bu kimi mexanizmlərdən istifadənin vacibliyi vurğulanıb. Bir sıra istiqamətlər, o cümlədən kənd təsərrüfatı, balıqçılıq, neft və qaz sənayesi, yaşıl enerji, humanitar, təhsil sahələri üzrə əməkdaşlığın inkişafı üçün potensialın mövcudluğu, bu istiqamətlərdə qarşılıqlı təmasların və təcrübə mübadilələrinin aparılmasının əhəmiyyəti qeyd olunub. Beynəlxalq və regional təşkilatlar, xüsusilə BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində qarşılıqlı hörmət, dəstək və həmrəyliyə əsaslanan əməkdaşlığın məmnunluq doğurduğu diqqətə çatdırılıb. Somalinin 2025-2026-cı illər üzrə BMT Təhlükəsizlik Şurasına qeyri-daimi üzvlüyü müddətində beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik səylərinin tərəfimizdən dəstəklənəcəyi ifadə olunub. Bununla yanaşı, Qoşulmama Hərəkatı və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində ölkəmizin təhsil təqaüd proqramlarından Somalinin faydalana biləcəyi diqqətə çatdırılıb. Ölkəmizin cari ildə BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) sədrliyi çərçivəsində Somali ilə əməkdaşlığa hazır olduğumuz diqqətə çatdırılıb. Qoşulmama Hərəkatına sədrliyimizin Afrika ölkələri ilə əlaqələrimizin gücləndirilməsinə töhfə verdiyini diqqətə çatdıran Ceyhun Bayramov əməkdaşlığın inkişafının prioritetlərimizdən birini təşkil etdiyini, bu istiqamətdə ölkəmizin Afrika İttifaqı Komissiyası ilə münasibətlərin genişləndirilməsi niyyətində olduğunu bildirib. Nazir, həmçinin qarşı tərəfi postmünaqişə dövründə bölgədə son inkişaflar, habelə işğaldan azad olunmuş ərazilərdə aparılan yenidənqurma işləri və sülh prosesinin qarşısında duran çağırışlar barədə ətraflı məlumatlandırıb. Somali tərəfindən ölkəmizin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə göstərilən davamlı dəstək minnətdarlıqla xatırlanıb. Görüşdə həmçinin qarşılıqlı maraq doğuran digər məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb. Azərbaycanın Somali ilə enerji sahəsində əməkdaşlıq qurmaq istəyi tamamilə başadüşüləndir. Bu gün ölkə öz neft və qaz yataqlarında xarici investorları qəbul etməyə hazırdır. Üstəlik, Bakının mühüm iqtisadi və siyasi tərəfdaşı olan Türkiyə Somalinin karbohidrogen yataqlarını işlətməyi və neft hasil etməyi planlaşdırır. Sentyabrın sonunda Türkiyə Neft Şirkəti (TPAO) Somali dənizlərində 3 blokda karbohidrogen ehtiyatlarının axtarışına başlayacaq. Eyni zamanda Somali sularında son aylarda fəallaşan dəniz quldurlarından təhlükəsizliyi təmin etmək üçün kəşfiyyat işlərinə türk hərbi gəmisi də yoldaşlıq edəcək. Ümumiyyətlə, Somalinin kifayət qədər zəngin - təkcə şelfdə, təxminən 110 milyard barel neft ehtiyatları var. Lakin illərlə davam edən daxili siyasi qarşıdurmalar və vətəndaş müharibəsi səbəbindən böyük beynəlxalq enerji şirkətlərinin Somali layihələrinə marağına baxmayaraq, ölkədə neft hasilatı təxirə salınıb. Qeyd edək ki, Türkiyə və Azərbaycan daha əvvəl üçüncü ölkələrdə neft-qaz sektorunda əməkdaşlıq haqqında saziş imzalayıblar. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) Türkiyə ilə müqavilə əsasında Somalidə layihələrə girə və türk şirkəti ilə birgə yataqları işlədə bilərdi. Üstəlik, Moqadişu öz xammalı ilə mümkün qədər tez dünya neft bazarına çıxmağa çalışır və münaqişə illərində boşalmış büdcəni neft hasilatı və satışı hesabına doldurmağa ümid edir. Xarici şirkətləri öz sahələrinə cəlb etmək üçün Somali hakimiyyəti gəlirli müqavilələr təklif edir ki, bu da Azərbaycan üçün maraqlı ola bilər. Bundan daha əvvəl isə, bu il aprelin əvvəlində Konqo və Azərbaycan prezidentləri arasında aparılan danışıqlardan sonra "Congolaise de Raffinage" (CORAF) neft emalı zavodunun təkmilləşdirilməsi və genişləndirilməsi şərtləri haqqında Saziş" imzalanıb. Bu gün Afrika qitəsinin bir çox ölkələrində siyasi dəyişikliklər baş verir ki, bunun da nəticəsində ölkələr özlərinə təlqin olunan iqtisadi tərəfdaşlardan imtina edərək, digər dövlətlərlə qarşılıqlı faydalı şərtlərlə əməkdaşlıq qurmağa üstünlük verirlər.
Afrikanın neft, qaz və mədənçıxarma layihələrinə uzun illərdir ki, Çin şirkətləri, son illərdə isə Rusiya Federasiyası, Ərəb Körfəzi ölkələri və Türkiyənin enerji nəhəngləri xüsusi diqqət yetirirlər. Keçən il Rusiya-Afrika Sammiti keçirilib və burada Afrika ölkələrində həyata keçirilməsi üçün 30-dan çox böyük enerji layihəsinin hazırlandığı və bu layihələrin Rusiya şirkətləri tərəfindən həyata keçiriləcəyi açıqlanıb. Bundan əlavə, ərəb körfəzi ölkələri də Afrikada enerji və mədən layihələrində iştirakını genişləndirirlər. BƏƏ şirkətləri qitə ölkələrinin "yaşıl enerjisinə", Səudiyyə Ərəbistanından olan investorlar dağ-mədən sənayesinə sərmayə qoyurlar. Azərbaycan Avrasiya regionunun bir sıra ölkələri kimi Afrika ölkələri ilə də bir sıra iqtisadi sektorlar üzrə əməkdaşlığı dərinləşdirə bilər. Afrika Azərbaycanın qeyri-neft məhsulları üçün mühüm bazara çevrilə bilər ki, bu da Afrika bazarına, həmçinin neft tədarükünü istisna etmir. Məsələn, Azərbaycandan "qara qızıl"ın əsas idxalçısı Tunis, qeyri-neft məhsullarının idxalçısı isə Misir, Mərakeş və Cənubi Afrika kimi ölkələrdir. Eyni zamanda, xüsusən də Bakının əsas iqtisadi tərəfdaşları - Rusiya, Türkiyə, Çin və Fars körfəzinin ərəb ölkələri artıq Afrikada kifayət qədər fəal olduqları üçün Azərbaycan şirkətləri karbohidrogen yataqlarının işlənməsində və mədən layihələrində iştirak edə bilərdilər.
Politoloq Azər Qasımov "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, hər bir ölkənin güc göstəricisi onun öz regionundan əlavə digər region və qitələrdə də siyasət yürüdəcəyi imkanları ilə ölçülür. Ekspertin sözlərinə görə, bunun üçün güclü iqtisadi baza və siyasi iradə tələb olunur:
"Azərbaycanın da artıq öz regionundan çıxaraq əvvəllər mövcud olmadığı qitələrdə iqtisadi əlaqələr yaratması onun beynəlxalq aktora çevrilməsinin əsas göstəricisidir. Azərbaycanın Avropa qitəsində böyük ölçüdə iqtisadi güc mərkəzi yaranmasından sonra Afrika qitəsinə üz tutması mühüm addımdır. Azərbaycan Türkiyə ilə birlikdə Afrika qitəsində fəaliyyətini genişləndirir. Somali və Konqo ilə iqtisadi münasibətlərin qurulması siyasi xarakter də daşıyır. Afrika qitəsi böyük təbii ehtiyatlara sahib olan region kimi bütün güclərin diqqətində olub. Kapitalist ölkələrinin müstəmləkə və istismarçı siyasətindən qurtulan Afrikanın bu ölkələri üzlərini daha çox müsəlman dünyasına çevirirlər. Somalinin Türkiyə ilə hərbi və iqtisadi sahədə imzaladığı on illik əməkdaşlıq müqaviləsindən sonra enerji daşıyıcılarının istismarı sahəsindəki güclü təcrübə və imkanları ilə Azərbaycanın Somalidə fəaliyyət göstərməsi təbii olar.
Türkiyə və Azərbaycan Fransa və digər istismarçı ölkələrdən fərqli olaraq tərəflərin hər birinin qazanması prinsipini rəhbər tuturlar. Odur ki, həmin ölkələr də Türkiyə və Azərbaycanla iş birliyinə can atırlar".
