Tək uşaq böyütmək bu gün bir çox ailənin üstünlük verdiyi bir qərarıdır. Ancaq cəmiyyətdə yalnız uşaqlarla bağlı çoxlu yanlış fikirlər var. “Tək uşaq eqoistdir”, “Sosial bacarıqları inkişaf etmir” kimi ifadələr tez-tez eşidilir. Beləliklə, yalnız uşaq psixologiyası həqiqətən necə olur?
Sherg.az türk psixoloq Kaan Üçyıldızın bu haqda fikirlərini təqdim edir.
Hər bir uşağın fərdi xüsusiyyətləri fərqlidir. Tək uşaq olmaq uşağın inkişafına mənfi təsir göstərməməlidir. Əksinə, həlledici hissə valideynlərin münasibətidir, çünki bu uşağın inkişafında ən vacib amildir. Yeganə uşaq olmaq uşaqların valideynlərindən daha çox diqqət görməsi ehtimalını artırsa da, bu heç də həmişə eqoizmə səbəb olmur. Yalnız uşaqlar daha çox sosial münasibətlərdə dəstəklənməlidir və onların sosiallaşması baxımından daha çox rəhbərliyə ehtiyacı ola bilər.
Digər tərəfdən, “Fərdi psixologiya” nəzəriyyəsinə görə, tək uşağın özünəməxsus problemləri olduğu, ancaq mühitdə rəqib kimi başqa qardaş olmadığı üçün burada yaşanan rəqabətin ataya qarşı olduğu qənaətindədir. Buna uyğun olaraq, ana tərəfindən ərköyün böyüdülən uşaq anasını itirməkdən qorxur və “ana kompleksi” adlı mexanizm işlədərək atanı ailə mənzərəsindən silməyə çalışır. Diqqət mərkəzində olmağı özünün yeganə hüququ kimi görən yeganə uşaq, əksinin baş verdiyi vəziyyətlərdə həddindən artıq çətinlik çəkir. Bu səbəbdən də vəzifəsini təhlükəyə atmamaq üçün özündən sonra gələn qardaşının olmasını istəmir.
- Tək uşaqlar bəzi işləri özbaşına həll etməyi daha asan öyrənə bilirlər.
- Yalnız uşaqlar daha mükəmməllikçi kimi yetişdirilə bilər.
- Yalnız uşaqlar valideynlərindən daha çox asılı olur.
- Yenə də valideynlərin münasibətindən asılı olaraq, yalnız uşaqlar daha tez məsuliyyətli olur və özlərinə daha asan vaxt keçirməyi öyrənə bilirlər.
- Tək uşaqlarda mənlik axtarışı, utancaqlıq və özünə qapanma çox vaxt ön planda olur.
Mütəxəssis klinik psixoloq Kaan Üçyıldız: “İki uşaqlı ailələrin uşaqları ilə sosial bacarıq, xarakter və uyğunlaşma baxımından yalnız uşaqların oxşar xüsusiyyətlər göstərdiyi və bu iki qrupun birdən çox qardaşı olan böyük ailələrə nisbətən daha üstünlüklü olduğu görünür. Bu vəziyyət valideyn-övlad münasibətlərində keyfiyyətin vacibliyini vurğulayır. Valideynlərlə təkbətək və keyfiyyətli vaxt uşağa zehni qabiliyyətini inkişaf etdirməyə və daha yetkin davranış nümunələri əldə etməyə kömək edir. Lakin unutmaq olmaz ki, valideynlərindən yetərincə diqqət görməyən tənha uşaqlarda bu vəziyyət onların davranışlarına, şəxsiyyətlərinə mənfi təsir göstərir.
