Türkan Turan: "Belə situasiyalardan qalib ayrılmaq insana hədsiz zövq verir"
“Xəyanətlə bağlı yazdığım esselər haqqında o qədər mesajlar alıram ki...”
"Livaneli sən yazmaq üçün doğulmusan deyərək məni inandırdı"
"İndi səbirsizliklə “Saranın gözləri”ni əlimə aldığım günə köklənmişəm"
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatında kifayət qədər istedadlı və gənc sima var. Onlar öz dəst-xəttləri ilə fərqlənməyə, necə deyərlər, qəlblərə yol tapmağa çalışırlar. Türkan Turan ədəbiyyata jurnalistikadan gəlsə də, bu sahədə də uğur qazanmağı bacarıb, sevilib.
Xanım yazıçı bir neçə ildir ki “525-ci qəzet”də maraqlı esselərlə çıxış edir. Müəllifin “O” adlı esselər kitabı yola saldığımız il nəşr olundu və geniş oxucu auditoriyasına ünvanlandı. Hazırda isə müəllifin “Saranın gözləri” adlı romanı Türkiyədə çapa hazırlanır.
Bu yaxınlarda gənc və istedadlı qələm sahibi ilə görüşüb, ədəbiyyata gəlişi, yaradıcılığı ilə bağlı suallarımızı cavablandırmasını xahiş etdik. Söhbətimiz kitabların arasında - Bakı Kitab Mərkəzində baş tutması da, təbii ki, həm də simvolik məna daşıyırdı.
-Türkan xanım, başlayaq elə “O”dan. Necə oldu ki, həmin kitabı yazmaq qərarına gəldiniz?
- Bir neçə ildir ki, “525-ci qəzet”də esselərim dərc olunur. İlk vaxtlardan bu yazılara böyük maraq hiss etdik. Beləliklə, qəzetin baş redaktoru Rəşad Məcidin təklifi ilə belə qənaətə gəldik ki, həmin esseləri kitab kimi çap edək.
- Kitabın çox maraqlı adı var...
- Çünki bu kitabda cins ayrı seçkilik yoxdur. Həm qadınlara, həm də kişilərə aiddir. Yəni kitabı oxuyan hər kəs özünü sətrlərdə tapa bilər. Bu səbəbdən də adını “O” qoyduq.
- Esselərinizdə sevgi münasibətləri, qadın-kişi ünsiyyəti xüsusi yer tutur. Bu nə ilə bağlıdır?
- Cəmiyyətimizin ən böyük problemlərdən biri insanlararası münasibətlərin düzgün qurulmamasıdır. Saxtakarlıq, riyakarlıq sanki addımbaddım bizi izləyir. Ən qüsursuz görünən münasibətlərdə belə naqislik var. Bu, məni narahat edir. Yazdıqca da gördüm ki, insanların ürəyindən xəbər verirəm. Ayrılıq, xəyanətlə bağlı yazdığım esselər haqqında o qədər mesajlar alıram ki... Bu gün əminliklə deyə bilərəm ki, böyük əksəriyyətin ən yaralı yeri sevgi münasibətləridir. Bu mövzularda yazan da az olduğuna görə əsas istiqamət kimi şəxsiyyətlərarası münasibətləri seçdim.
- Rəşad Məcid “Ön söz” də yazıb ki, siz Zülfü Livanelinin yaradıcılığına kifayət qədər bələdsiniz. Maraqlıdır, onun üslubu sizin dəsti-xəttinizə necə təsir edib?
- Zülfü Livaneli mənim ustadımdır. Yazıçı ilə qiyabi tanışlığım müəllifin “Seranad” əsəri ilə başlayıb. “Seranad” insanın iliklərinə qədər yeriyən tək-tük romanlardandır. Sonradan onun digər əsərlərini də oxudum və yazı texnikası sahəsində müəllifdən öyrənməyə, hətta, bəlkə də, onu təkrarlamağa çalışırdım. Bir gün qərar verdim ki, nə olursa olsun, Livanelini tapmalıyam. Bu həyatımın ən çətin mərhələsi oldu. Amma bacardım. Livaneli ilə görüşdüm, ondan müsahibələr aldım və həmin söhbətlər silsilə şəklində “525-ci qəzet”də dərc olundu. Hətta Rəşad Məcid təklif etdi ki, həmin müsahibələri toplayıb kitab şəklində çap edək. Hətta adı da məlumdur, “Zülfü Livanelinin gözü ilə” olacaq.
- Bəs həmin kitabı çıxarmaq barədə nə düşünürsünüz?
- Yəqin ki, bu il. Zülfü Livanelidən aldığım müsahibələr böyük maraqla qarşılandı. Hətta bəziləri yaxşı mənada səs-küyə səbəb oldu. Hələ xeyli səs yazısı durur. Onları kitab üçün istifadə edəcəm. Bu kitabı çıxarmaq, şübhəsiz ki, mənim üçün iki qat sevindirici olar.
- Ümumiyyətlə, türk ədəbiyyatını sizə bu qədər sevdirən nədir?
- Təkcə türkiyə ədəbiyyatı deməzdim. Bütün oxunaqlı müəllifləri həvəslə, həyəcanla mütaliə edirəm. Müxtəlif vaxtlarda onların yaradıcılıqlarına müraciət edir, hətta irslərini araşdırıram. Məsələn tələbəlik illərində məşhur rus yazıçısı Fyodor Dostiyevskinin, az qala, tədqiqatçısına çevrilmişdim. Eləcə də, türk ədəbiyyatından Nazım Hikmət, Cemal Süreya və digərləri. Nazım Hikməti mənə sevdirən hələ on bir yaşımdaykən qarşıma çıxan bu cümləsi oldu: “Məncə, indi sən də hər kəs kimisən”. Əvvəl bu cümlənin mahiyyətini başa düşmürdüm. Lakin sonradan müəllifin nə demək istədiyini anladım. Bəzən düşünürəm ki, Nazım Hikmət mənim xüsusilə sevgi münasibətlərindəki əlifbamdır. Cemal Süreya da eyni Nazim kimi insan qəlbinin ən incə telinə toxunmağı bacarır. Orhan Pamuk yaradıcılığı ilə universitet dönəmində tanış oldum, xeyli kitablarını oxudum. Sonra yazdıqları məni itələməyə başladı. Son dönəmlərdə hansı kitablarını əlimə götürdümsə başa çatdıra bilmədim. Fikrimcə, Orhan Pamuk artıq özünü əvvəlki kimi oxutdurmağı bacarmır.
-Bir çox dünyaca məşhur yazıçıların adlarını çəkdiniz. Dünya təcrübəsindən məlumdur ki, onların bəziləri, o cümlədən Ernest Hemenquey, Qabriel Qarsia Markes və digərləri yazıçılığa jurnalistikadan gəliblər. Siz də məhz belələrindənsiniz...
- Bəli. Mən 2009-cu ildən mətbuata gəlmişəm. Özü də çox qalmaqallı yazılarla. Orqan mafiyasından tutmuş Nurçuluğa qədər hər şeydən yazırdım. Necə deyərlər, bir yerdə dayana bilmirdim. Ali təhsilin üçüncü kursunda bizi “525-ci qəzet”ə təcrübəyə göndərdilər. Rəşad Məcidlə də tanışlığımız belə başladı. İlk vaxtlar bir az mübahisələrimiz olsa da, sonradan dosta çevrildik. Onun da sayəsində Azərbaycan ədəbiyyatının möcüzəsini- Ramiz Rövşəni kəşf elədim. Şeirlərini əzbərlədim, misralarına sarıldım, sətirlərini beynimin qıvrımlarına yerləşdirdim. Buna görə Rəşad bəyə sonsuzadək minnətdaram.
-Qalmaqallı yazılardan bəhs etdiniz. Bəs, belə ciddi işlərlə məşğul olmaq sizi narahat etmirdi?
- Düzdü, orqan mafiyasının fəaliyyətini işıqlandıranda mənim cəmi 18-19 yaşım var idi. Özümü qəhrəman hesab edirdim. Düşünürdüm ki, bir yazı ilə bütün dünyanı dəyişə bilərəm. Bəlkə də, indi o mövzularda yazmaq istəsəm daha diqqətli, ehtiyatlı olaram. Lakin bir məqam da var ki, insanın xarakteri dəyişmir. Mən xarakter etibarı ilə riski, təhlükəni sevən insanam. Belə situasiyalardan qalib ayrılmaq insana hədsiz zövq verir. Qeyd edim ki, hazırladığım həmin materialların hamısı bomba kimi partladı. Belə hadisələr çox olub. Məncə, jurnalistika məhz cəsarətli insanları sevir.
-Və artıq ikinci kitabınız -“Saranın gözləri” oxucularla görüş ərəfəsindədir.
-“Saranın gözləri” ilk romanımdır. Dediyim kimi, mən jurnalist kimi çalışdığım illərdə, müxtəlif qaranlıq işlərə işıq salmış, o cümlədən orqan mafiyasının fəaliyyətini araşdırmışam. Bir gün Livaneli ilə orqan mafiyası haqqında söhbət edəndə dediklərim ona maraqlı gəldi. Sonradan bu mövzuda bir roman yazmağımı təklif edəndə təəccübləndim. Hər dəfə ondan müsahibə alanda sonda bu mövzunu açırdı, mən isə israrla söhbəti dəyişirdim. Çünki özümü roman yazmağa hazır hiss etmirdim. Hətta etiraf edim ki, qorxurdum. Romançılıq başqa şeydir. Yazmağa başladıqda anladım ki, romançılıq Allahlıqdır. Obrazlara həyat verir, öldürür, onları istədiyin kimi idarə edirsən... Bu məsuliyyəti - Allahlığı çiyinlərimə götürməyə cəsarət etmirdim. Livaneli sən yazmaq üçün doğulmusan deyərək məni inandırdı. Nəhayət başladım. Əslində bacarmayacağımı düşünürdüm, amma başlayanda gördüm ki, cümlələr öz-özünə qoşun kimi gəlir. Nəhayət, bu yaxınlarda, daha dəqiq desəm, dekabrın 28-də kitabın nəşri ilə bağlı Türkiyənin məşhur “Doğan” nəşrlər evi ilə müqavilə imzaladım. Həmin günü indi də mənə yuxu kimi gəlir. Çünki sadəcə romanla bağlı danışıqlar üçün getmişdim, sövdələşmək barədə məlumatım yox idi. Bir də baxdım ki, sənədlər qarşımdadır və artıq imzalayıram...Necə deyərlər, ağlıma gəlməyən başıma gəlmişdi.
- Bəs niyə kitab Türkiyədə nəşr olunur?
- Təklif elə oldu. Seçdiyim mövzu, yəni orqan mafiyası bütün dünyanı ağuşuna almış bəladır. Romanı Azərbaycan dilində yazsam da, sonradan özüm türk dilinə tərcümə elədim. Bəlkə də, eqom kitabımı hansısa tərcüməçiyə həvalə etməyimə icazə vermədi. Azərbaycan oxucuları da kitabı Türkiyə türkcəsində oxumalı olacaqlar. Hansısa yerli nəşriyyat romanı çap etmək istəsə “Doğan”la əlaqəyə girməlidir. Çünki müqaviləyə əsasən beş il ərzində səlahiyyətlər “Doğan”a məxsusdur.
- Yaradıcılıq sahəsindəki gələcək planlarınız nələrdir?
- Planlarım bütünlüklə ədəbiyyat sahəsindədir. İndi səbirsizliklə “Saranın gözləri”ni əlimə aldığım günə köklənmişəm. Nəinki mən, eləcə də, redaktorlar, nəşriyyat romanda iddialıdırlar. İnanırıq ki, dünya ədəbiyyatına layiqli töhfə verə biləcək və gələcəkdə da daha böyük uğurlara imza atacağıq.
- Bəs nə vaxtsa jurnalistikaya qayıtmaq barədə düşünürsünüz?
- Mən indi də jurnalistəm. “525-ci qəzet”də fəal çıxış edirəm.
-Sonda nə demək istərdiniz?
-Bu günlərdə mənim hər sözüm “Saranın gözləri” haqqındadır. Kitab may ayının sonu, iyunun əvvəllərində çapdan çıxacaq. Sevincimi bölüşdüyünüz və maraqlı söhbət üçün minnətdaram.
-Səmimi cavablar üçün çox sağ olun.
-Təşəkkür edirəm.
Kənan Novruzov
