İranın İsrailə hücumu ilə bağlı diqqətçəkən şərh: Yeni hücum əmri verə bilər!
İran ötən gecə pilotsuz uçuş aparatları və raketlərlə İsrailə hücum edib. İsraildə hərbi kabinet fövqəladə iclas keçirərkən bir-birinin ardınca bəyanatlar səsləndirilib. Bəs, İranın bu hücumu nə deməkdir? İsrailin əks addımı nə olacaq? Türkiyə və digər region ölkələri necə təsirlənəcək?
"Sherg.az" "milliyet.com.tr"yə istinadən xəbər verir ki, son hadisələri dəyərləndirən TEPAV Xarici Siyasət Proqramı direktoru və keçmiş diplomat Gülru Gezer Rifah və Livana diqqət çəkərək, yeni bir hücum əmrinin gələ biləcəyini söyləyib.
İsrailin aprelin 1-də İran İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun 2 generalının və ümumilikdə 7 nəfərin həyatını itirdiyi İranın Dəməşqdəki konsulluq binasına hücumundan sonra iki ölkə arasında gərginlik artıb. Dünyanı şoka salan proseslər inkişaf edir.
İran “Doğru Söz” adlı əməliyyatda İsraildəki hədəflərə 200-dən çox İHA və raket hücumu həyata keçirib.
Yəməndə İranın dəstəklədiyi husilər də İsrailə raket zərbələri endirib.
İran tərəfindən həyata keçirilən hücumların 99 faizinin qarşısının alındığını açıqlayan İsrail Müdafiə Qüvvələrinin sözçüsü Aviçay Adraee, hücumda təxminən 170 İHA, 30 qanadlı raket və 120 ballistik raketdən istifadə edildiyini və şərqdəki Nevatim hava bazasındakı infrastrukturun istifadə edildiyini açıqlayıb. Beer-Şeva şəhəri cüzi ziyan görüb.
İRAN: İSRAİL REJİMİ YENİDƏ SƏHV EDƏSƏ...
İranın BMT-dəki missiyasının verdiyi bəyanatda, “İranın BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsində özünümüdafiə hüququna əsaslanan hərbi addımı sionist rejimin Dəməşqdəki diplomatik binalarımıza hücumuna cavab idi. Məsələnin yekunlaşdığını deyə bilərik. Lakin İsrail rejimi növbəti səhvə yol verərsə, İranın cavabı daha sərt olacaq. Bu, İran və İsrail rejimi arasında münaqişədir, ABŞ bundan uzaq durmalıdır”-deyilir.
Müharibə kabinetini toplayan İsrailin baş naziri Netanyahu isə deyib: “Müdafiə sistemlərimiz yerləşdirilib və biz həm müdafiə, həm də hücumda hər cür ssenariyə hazırıq. İsrail dövləti güclüdür, İsrail ordusu güclüdür, xalqı güclüdür".
ABŞ, İngiltərə və Fransa kimi bir çox ölkənin İsrailin yanında olduğunu ifadə edən Netanyahu, “Açıq bir prinsip müəyyən etdim. Kim bizə pislik edərsə, biz də onlara zərər verərik. Biz hər cür təhdidlərə qarşı özümüzü müdafiə edəcəyik və bunu sakit və qətiyyətlə edəcəyik"-deyə qeyd edib.
İRANIN HÜCÜMÜ NƏ DEMƏKDİR?
TEPAV Xarici Siyasət Proqramı direktoru və keçmiş diplomat Gülru Gezer son hadisələri dəyərləndirib.
O, deyib ki, oktyabrın 7-dən İsrail dəfələrlə İran İnqilabı Keşikçiləri Qvardiyasına bağlı Qüds Qüvvələrinin komandirlərini və yüksək səviyyəli menecerlərini hədəfə alıb. Bu kontekstdə həyatını itirənlərin sayı indiyədək 20-yə yaxınlaşıb. İran buna cavab verəcəyini açıqlayıb, lakin heç bir tədbir görməyib.
Aprelin 1-də, həm də İran İslam Respublikasının yaranmasının 45-ci ildönümünə təsadüf edən İsrail bu dəfə İranın Dəməşqdəki səfirliyinin binasını vurub. Diplomatik Münasibətlər üzrə Vyana Konvensiyasının açıq şəkildə pozulması və birbaşa İranın suverenliyini hədəf alan bu hücum Tehran üçün dönüş nöqtəsi olub.
Rusiyanın çağırışı ilə toplanan BMT Təhlükəsizlik Şurası sözügedən hücumu pisləsəydi, bəlkə də İran birbaşa cavab verməzdi. Lakin ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa qətnamə layihəsinə qarşı çıxdıqları üçün Təhlükəsizlik Şurası qınama qərarı verməyib. Bir daha Qərb İsrailin beynəlxalq hüququ kobud şəkildə pozmasına biganə qalıb.
İRAN CAVAB VERMƏSƏ...
İran bilirdi ki, 1 aprel hücumuna cavab verməsə, Netanyahu Tehranı təqib etməyə davam edəcək. Aprelin 13-nə keçən gecə etdiyi əks addımla İran həm zədələnmiş reputasiyasını müəyyən qədər bərpa etdi, həm də İsrailə “bəsdir” mesajını verdi.
Təbii ki, İranın sözügedən əks-hücumla bağlı ABŞ-ı əvvəlcədən məlumatlandırması və aprelin 13-nə qədər olan müddətdə tərəflər arasında məlumat axınının olması İranın cavabını “İki ölkə arasında illərdir mövcud olan nişan qaydaları" və məqsədin gərginliyi artırmamaq olduğuna işarə edirdi.
Hücumlardan sonra İran mediası və rəsmiləri əməliyyatın uğurlu keçdiyini vurğulayaraq, İsrailin cavab vermədiyi və məqsədlərinə çatdıqları müddətcə məsələnin bağlandığını bəyan ediblər.
İSRAİL BU HÜCÜMA QARŞI NECƏ HƏRƏKƏT EDƏCƏK?
İran bu məqamda gözləmə mövqeyindədir. Burada İsrailin cavabı vacibdir. İsrail rəsmiləri bu inkişafı qələbə kimi qiymətləndirərək, İranın addımının uğursuz olduğunu və atılan PUA və raketlərin demək olar ki, hamısının zərərsizləşdirildiyini bildirir.
ABŞ prezidenti Co Baydenin İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ilə telefon danışığında İsrailin yanında olduğunu, lakin Təl-Əvivin İrana hücum edəcəyi təqdirdə tərəddüt etməyəcəyini bildirməsi Bayden Administrasiyasının da bu məsələni bağlanmasını istədiyini açıq şəkildə ortaya qoyur.
İsrailin hərbi kabineti Netanyahu, Gallant və Gantsa cavab vermək üçün tam səlahiyyət verdi. Səlahiyyət yalnız Netanyahuya verilsəydi, o, ABŞ-a rəğmən yenidən öz siyasi karyerasına üstünlük verərək bir addım ata bilərdi. Bununla belə, düşünürəm ki, Gantzın icazəsi bir təhlükəsizlik klapan kimi görünə bilər.
YENİ HÜCUM SİFARİŞ EDƏ BİLƏR
Üstəlik, İranın bu hücumu ilə İsrail yenidən Qərbin dəstəyini qazandı. İsrail özünü yenidən qurban mövqeyində gördü. Ona görə də düşünürəm ki, o, yenidən təcrid olunmamaq üçün daha diqqətli olmalıdır. Amma təbii ki, heç vaxt, "heç vaxt" deyə bilmirsən. Reallıqdan çoxdan qopmuş Netanyahu birdən-birə Rəfah və ya Livana hücum əmri verə bilər.
BİZ ADDIM-ADDIM 3 DÜNYA MÜHARİBƏSİNƏ GEDİRİK?
Məsələnin Üçüncü Dünya Müharibəsinə çevrilməsinin qarşısını almaq üçün bütün ölkələrin bu məqamda məsuliyyətlə hərəkət etməsi vacibdir. Ölkələr gərginliyi daha da artırmaq yox, sakitləşdirmək üçün birlikdə çalışmalıdırlar. Bu kontekstdə Qərb xüsusilə İsrailə qarşı aydın mesajlar verməlidir.
İRANA QARŞI İSRAİL İLƏ BİRLİKDƏ ABŞ-DAN HƏRBİ MÜDAXILƏ OLACAQ?
Müharibə başlayandan bəri ABŞ münaqişələrin bölgəyə yayılmasının qarşısını almaq üçün mesajlar verir. Əslində, dünən axşam Bayden-Netanyahu telefon danışığında ABŞ prezidentinin İsrailin İrana hücum edəcəyi təqdirdə tək qalacağını açıq şəkildə ifadə etməsi məsələnin daha da gərginləşməsini istəmədiyini göstərir. ABŞ-ın İsraillə birlikdə İrana hücum edəcəyini ehtimal etmirəm. ABŞ daha heç bir bölgənin içinə çəkilmək istəmir.
SON HADİSƏLƏRDƏN TÜRKİYƏ VƏ BÖLGƏDƏKİ DİGƏR ÖLKƏLƏR NECƏ TƏSİRLƏNƏCƏK?
Əvvəla, Türkiyənin İranla 543 kilometr sərhədi var. İrana yayılan müharibə Türkiyəyə kütləvi köç deməkdir. Biz bunu keçmişdə İraq müharibələrində, Suriyada və Əfqanıstanda görmüşük.
Dünən təkcə İran İsrailə hücum etməyib. İraq, Livan və Yəməndən olan müqavimət cəbhəsi ünsürləri də öz imkanları daxilində İsrailə cavab verib. Müharibənin şiddətlənməsi bütün bu ölkələrin müharibəyə cəlb olunması deməkdir. İran, şübhəsiz ki, İordaniyanın ABŞ və Böyük Britaniya ilə olan tərəfini nəzərə alıb. Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ də mümkün İran-İsrail müharibəsindən təsirlənəcək.
Ona görə də bütün bu hadisələrin regionu daha da qeyri-sabitliyə sürükləmək təhlükəsi var. Ümid edirəm ki, İsrail cavab verməyəcək və gərginlik azalacaq.
İRANIN HÜCÜMÜ HAQQINDA KİM NƏ DEDİ?
ABŞ İsrailə hər cür dəstəyi verəcəyini açıqlasa da, İngiltərə, Fransa, Hollandiya və Danimarka kimi ölkələr İranın hücumunu şiddətlə pisləyib.
BMT-nin baş katibi Quterreş İranın İsrailə qarşı hava hücumlarını pisləyib və regionda təcavüzün dərhal dayandırılmasına və bütün tərəfləri sakitləşdirməyə çağırıb.
İranın İsrailə hücumunu şiddətlə qınadıqlarını ifadə edən AB Ali Nümayəndəsi Borrell, "Bu, görünməmiş bir gərginlik və regional təhlükəsizliyə ciddi təhdiddir" deyib.
ABŞ prezidenti Bayden, "İranın İsrailə hücumları ilə bağlı yeni məlumat almaq üçün indicə milli təhlükəsizlik komandamla görüşdüm. İran və onun vəkillərindən gələn təhdidlərə qarşı İsrailin təhlükəsizliyinə sadiqliyimiz sarsılmazdır" deyə bildirib.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin bəyan edib ki, ABŞ İsraili dəstəkləmək üçün İran ərazisinə hücum edərsə, Rusiya İranı dəstəkləyəcək.
Çin Xarici İşlər Nazirliyi İranın İsrailə qarşı cavab hücumları ilə bağlı yaydığı bəyanatda tərəfləri soyuqqanlı olmağa çağırıb. Nazirlik rəsmisi bildirib ki, bölgədəki müharibə indi "tamamilə başa çatmalıdır" və atəşkəs olmalıdır.
Fransanın xarici işlər naziri Stefan Sejourne "İsrailin təhlükəsizliyinə sadiqliyini" təkrarlayıb.
Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak deyib: "İran bir daha göstərdi ki, xaos səpmək niyyətindədir. Böyük Britaniya İsrailin, eləcə də bütün regional tərəfdaşlarımızın, o cümlədən İordaniya və İraqın təhlükəsizliyini müdafiə etməyə davam edəcək".
İtaliya, Avstriya, Norveç və Belçika Yaxın Şərqdəki son hadisələri diqqət və narahatlıqla izlədiklərini açıqlayıblar.
Braziliya beynəlxalq ictimaiyyətdən bölgədə artan gərginliyi azaltmaq üçün səy göstərməyə çağırıb.
İordaniya hökuməti fövqəladə vəziyyət elan edilməsi xəbərini təkzib edərək, “Vətəndaşlarımızı narahat edəcək heç bir vəziyyət yoxdur” deyib.
Suriya Rusiya istehsalı olan hava hücumundan müdafiə sistemlərini paytaxt Dəməşq və bazaları ətrafında həyəcan vəziyyətinə gətirib.
Hizbullahın verdiyi açıqlamada, İsrailin işğalı altında olan Qolan Təpələrindəki Keyla hərbi bazasındakı hava və raketdən müdafiə qərargahı vurulub.
