Uşaqlarda hipertoniya bronxial astma və piylənmədən sonra üçüncü yerdədir
Qida və həyat tərzi uşaqlarda təzyiqi yüksəldə bilər, valideynlər diqqətli olmalıdırlar
Tibdə "böyüklərin xəstəliyi" kimi tanınan hipertoniya, uşaqlarda, xüsusən yeniyetmələrdə yüksələn tempdə artır. Bunun əsas səbəbi nizamsız qidalanma vərdişləri və oturaq həyat tərzidir.
Marmara Universiteti Pendik Təlim və Araşdırma Xəstəxanasının Uşaq Nefrologiya Klinikasından mütəxəssis Dr. Özde Nisa Türkan uşaqlarda təzyiqdən danışıb: "Bu gün gündəlik ambulator klinikamızda daha çox hipertoniya xəstəsi ilə qarşılaşırıq.
12 yaşdan yuxarı uşaqlarda daha çox yüksək təzyiq müşahidə edirik. Normalda uşaqlarda hipertoniyanın əsas səbəbi böyrək xəstəliyidir. 12 yaşdan kiçik uşaqlarda yalnız bir böyrəyin olması və ya böyrək damarlarında hər hansı bir problem və bəzi nadir xərçənglər hipertoniyaya səbəb ola bilər. Bunları daha gənc yaşlarda da görə bilərik.
Hətta yeni doğulmuş dövrdə də rast gəlinir. Amma ümumiyyətlə, xüsusilə 12 yaşdan yuxarı yeniyetməlik dövründə uşaqlarımızda artım müşahidə edirik".
Mütəxəssis Dr. Türkan yeniyetməlikdə bu artımın əsas səbəbinin gündəlik həyat tərzi vərdişləri olduğunu qeyd edir: “Bunun ən böyük səbəbi uşaqlarımızın nizamsız qidalanma vərdişləri, qablaşdırılmış qidaların və zərərli qidaların istehlakının artmasıdır. Bu, həmçinin uşaqlarımızın daha oturaq həyat tərzi keçirməsindən, telefon, planşet və kompüter asılılığı səbəbindən hərəkətsiz qalmasından irəli gəlir. Düzgün qidalanmama, artan hərəkətsizlik və uşaqların daha az idmanla məşğul olması səbəbindən bu xəstələrdə çəki artımı da müşahidə olunur. Təəssüf ki, müasir həyatın yeni xəstəliyi olan piylənmə ilə yanaşı, bu xəstələrdə yüksək təzyiqi daha tez-tez aşkar edirik”.
“Bunu xəstələrimə izah edərkən həmişə deyirəm ki, yeniyetmə uşağın qan təzyiqi kiçik bir uşaqla eyni ola bilməz. Xüsusilə 12 yaşdan kiçik uşaqlar üçün xüsusi qan təzyiqi cədvəllərimiz var. Bu cədvəllərdə uşağın boyu, cinsi və yaşı nəzərə alınır. Məsələn, 10 yaşlı bir uşaqda qan təzyiqi 120/80 görürüksə, bu, böyüklər üçün normal ola bilər, 10 yaşlı bir uşaq üçün yüksəkdir. Yaş artdıqca 120/80 qan təzyiqi 2 və ya 3 yaşlı bir uşaq üçün inanılmaz dərəcədə yüksəkdir. Buna görə də, 12 yaşdan yuxarı uşaqlarda qan təzyiqinin 120/80-dən yuxarı olmasını qətiyyən istəmirik. Bundan yüksək olduqda, bunu hipertoniya hesab edirik”, - deyə mütəxəssis əlavə edib.
Endokrinoloq Reyhan Mustafayeva “Şərq”ə açıqlamasında arterial hipertenziyanın yaşlılar arasında ən çox yayılan hallardan biri olduğunu və bir çox xəstəliklərin təməlini təşkil etdiyini vurğulayıb: “Lakin arterial hipertenziyaya uşaqlar arasında da rast gəlinir. Uşaqlarda arterial təzyiq göstəriciləri böyüklərdən fərqli olaraq, hər yaş qrupuna görə dəyişir. Buna görə də, xüsusi cədvəllərdən istifadə olunur. “Sentil cədvəli” kimi tanınan cədvəldə eyni yaş qrupu və bədən ölçülərində olan uşaqlar arasında aparılan müayinədə ən çox rast gəlinən göstərici normativ kimi qəbul olunur. Pediatr bu cədvəllər əsasında uşaqda arterial təzyiqi dəyərləndirir və normadan kənara çıxmaları qeydə alaraq nəzarətdə saxlayır”.
Həkim qeyd edib ki, hipertoniyası olan uşaqların böyük əksəriyyəti müntəzəm həkim müayinəsi zamanı aşkar edilir. Çünki uşaqlarda hipertoniya əsasən simptomsuz keçir, yəni heç bir əlamət olmadan məkrli şəkildə irəliləyir: “Bununla yanaşı xəstədə baş ağrısı, yuxuya getmədə çətinlik, yorğunluq, sinə ağrısı, ürək döyüntüsü, baş ağrısı, qulaqda cingilti kimi əlamətlər ola bilər. Şiddətli hipertoniya hallarında burun qanaması, qusma, görmə pozğunluğu, ürək döyüntüsü və çaşqınlıq kimi simptomlar görünə bilər.
Dediyim kimi, uşaqlarda hipertenziya böyüklərə nisbətən daha az rast gəlinsə də, profilaktik tədbir kimi onlara qan təzyiqinin ölçülməsi də tövsiyə olunur. Patologiya uzun müddət gizli qala bilər və düzəliş edilmədən uzun asimptomatik kurs həyati orqanların pozulmasına səbəb ola bilər və ya yetkinlik dövründə sağlamlıq proqnozunu pisləşdirə bilər.
Uşaqlıq dövrünün xroniki xəstəlikləri arasında hipertoniya bronxial astma və piylənmədən sonra üçüncü yeri tutur. Müxtəlif hesablamalara görə, müayinə olunan uşaqların 1-dən 18 faizə qədəri bu patologiyadan əziyyət çəkir.
3 yaşdan yuxarı uşaqlara ildə ən azı bir dəfə qan təzyiqini ölçmək məsləhətdir.
Yetkinlərin qan təzyiqi standartlarına etibar edə bilməzsiniz: onlar hər yaş üçün fərqlidir.
Bir uşaq boyu və ya çəkisi ilə həmyaşıdlarının əksəriyyətindən fərqlənirsə, həkim onun üçün fərdi normaları hesablaya bilər.
Qan təzyiqinin göstəriciləri bir çox amillərdən asılıdır: uşağın duruşu, hərəkətliliyi və emosional vəziyyəti. Evdə qan təzyiqini ölçərkən etibarlı nəticələr əldə etmək üçün bir sıra qaydalara riayət etmək vacibdir.
Uşaqlarda və böyüklərdə qan təzyiqinin ölçülməsi qaydaları fərqli deyil. Proseduru sakit bir vəziyyətdə aparmaq, həmçinin tonometr manşetini düzgün taxmaq vacibdir”.
Endokrinoloqun sözlərinə görə, qeyri-sağlam qidalanma uşaqlarda arterial təzyiqin ilkin səbəbi ola bilər. Mütləq qida və yuxu rejimi normallaşmalı, az kalorili sağlam qidalara üstünlük verilməli, artıq çəki varsa, onunla mübarizə aparmaq lazımdır: Qida rejimini təşkil edərkən, bütün ailə üzvləri bu rejimə qoşulmalıdır. Yeməklərdə duzu azaltmaq, ədviyyatlardan az istifadə etmək lazımdır. Heyvan mənşəli yağlar azalmalı, bitki mənşəli yağlara isə üstünlük verilməlidir. Karbohidrat, tünd çay, kofe, şəkərli içkilər, duzlu və ədviyyatlı çərəzlər, hisə verilmiş qida növləri minimuma endirilməlidir. Bunların əvəzində kalium və maqneziumla zəngin qida maddələri, o cümlədən quru meyvələr, boranı, lobyalı bitkilər, gül kələm, brokoli, ərik, üzüm, şaftalı, dəniz məhsulları, eyni zamanda kəsmik, pendirin sərt növləri kimi qida maddələri istifadə olunmalıdır”.
