İki gün sonra ölkəmizdə 28 May Respublika Günü kimi qeyd olunacaq. Müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublikanın – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) yaranmasından 103 il ötür. 1918-ci il may ayının 28-də Azərbaycanın müstəqilliyini bəyan edən İstiqlal Bəyannaməsi qəbul edildi. Yeni qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti öz üzərinə götürdüyü çətin tarixi vəzifəni imkanlarının ən son həddində çalışaraq şərəflə yerinə yetirdi.
1918-ci ilin mayın 28-də azərbaycanlılar ilk dəfə olaraq demokratik prinsiplərə söykənən milli-mədəni əsaslara dayanıqlı dövlət qurdular. Bu, bütün Şərq və Türk dünyasında ilk demokratik xalq cümhuriyyəti idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasında Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əli Mərdanbəy Topçubaşov, Fətəlixan Xoyski kimi dahi şəxsiyyətlərin böyük əməyi olub.
Tariximizin şanlı səhifəsi barədə “Sherg.az”a danışan tarixçi-alim Nəsiman Yaqublu bildirib ki, AXC-nin yaradılması ilə çox böyük bir hadisə baş verdi:
“Biz Şərqdə ilk demokratik dövləti quran millətik. Bu, bizim üçün böyük nailiyyətdir. 28 May bizim bir xalq olaraq dövlət qurduğumuz gündür. Tarixdə çoxlu xalq və millət var. Amma dövlət olaraq mövcud olmaq çox çətindir. Bir dövlət qurmaq həm də yüksək siyasi savadın bir nəticəsidir. Bu mənada AXC-nin yaradılmasının çox böyük tarixi əhəmiyyəti var. Bu dövləti quran şəxsiyyətlər olub. Məmməd Əmin Rəsulzadə, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Fətəli Xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Xosrov bəy Sultan və digər şəxsiyyətlərimiz Cümhuriyyətimizi qurmağı bacardılar”.
Tarixçi qeyd edib ki, Cümhuriyyətimizin 23 aylıq mövcudluğu dövründə xronoloji cəhətdən bir neçə hadisəni qruplaşdırmaq mümkündür:
“Birincisi, hər şeydən əvvəl Bakı və Bakıətrafı bölgələr azad edildi. 1918-ci il sentyabrın 15-də Qafqaz İslam Ordusunun böyük fədakarlığı ilə Nuru paşanın rəhbərliyi altında Bakı və yaxın bölgələr erməni və ruslardan xilas olundu. 28 May olmasaydı, 15 sentyabr olmazdı.
İkinci böyük hadisə 1918-ci il dekabrın 7-də parlamentin yaradılması oldu.
Azərbaycan parlamentari mədəniyyətinin əsasının qoydu. O zamana qədər Çar Rusiyasının tərkibində yaşamışdıq və Rusiya Avropa ölkələri içərisində ən geridə qalmış bir dövlət idi. Yalnız şəxsi parlamentimizi yaratdıq. Parlament 17 aylıq dövründə 270-ə qədər qanunu müzakirəyə çıxartdı, 230-a qədər qanun qəbul edildi. Bu qanunlar insanlarımızın həyatında mühüm rol oynadı.
Üçüncü hadisə Azərbaycanın milli ordusunun yaradılması oldu. Ərazi bütövlüyümüz bərpa edildi. Zəngəzur, Qarabağ və digər bölgələrin hamısı Azərbaycan əraziləri idi.
Ən böyük hadisələrdən biri 1920-ci il yanvarın 11-də Azərbaycanın dünya dövlətləri tərəfindən tanınması oldu. Azərbaycan xalqının yaratdığı dövləti və Cümhuriyyəti aparıcı dövlətlər tanıyır və qəbul edirdilər.
Cümhuriyyət dövründə təhsildə və mədəniyyətimizdə də böyük hadisələr baş verib. Cümhuriyyətimizi quran şəxslərin hər birinin adı tariximizə qızıl hərflərlə yazılıb. Dövlət olmaq tariximiz 1918-ci ilin 28 Mayından başlayır!”.
