Hüquq, təhsil və sosial elmlərdə oğlanların azalması bu sahələrdə gender balansının pozulmasına səbəb ola bilər
Son illərdə oğlan tələbələrin ali təhsil müəssisələrinə, xüsusilə də müəyyən ixtisaslara qəbulunda əhəmiyyətli bir azalma müşahidə olunur. Bu azalma yalnız Azərbaycanda deyil, həm də bir çox digər ölkələrdə nəzərə çarpır. Bu tendensiya, xüsusilə sosial elmlər, hüquq və təhsil kimi sahələrdə daha aydın görünür, lakin mühəndislik, texnologiya və təbiət elmləri sahələrində oğlan tələbələrin sayı nisbətən sabit qalsa da, bu sahələrdə də gender balansının dəyişdiyi müşahidə olunur.
ADPU-nun Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədovun “Sherg.az”a açıqlamasına görə, oğlan tələbələrin sayının azalmasının əsas səbəblərindən biri əmək bazarının tələbləri və sosial gözləntilərdir. Onun sözlərinə görə, bəzi ixtisaslarda, xüsusilə hüquq, pedaqogika və sosial elmlərdə, iş imkanlarının məhdudlaşması oğlan tələbələrin bu sahələrdən uzaqlaşmasına səbəb ola bilər. Əksinə, texnologiya və mühəndislik sahələri iş imkanları ilə daha çox cəlbedici görünür:
“İki gündür bir neçə ali təhsil müəssisəsinin auditoriyalarında tədqiqat məqsədli müşahidələr aparmışam. Ortaya çıxan mənzərə odur ki, doğrudan da oğlanların ali təhsilə marağı azalıb.
Sözsüz ki, burada ənənəvi gender yönləndirməsinin də rolu var. Hüquq, təhsil və bənzər sahələr tarixi olaraq qadınlarla daha çox əlaqələndirilir. Bu, oğlan tələbələrin bu sahələrdə az təmsil olunmasına səbəb ola bilər. Qadınlar bu sahələrə daha çox yönəldiyi halda, oğlanlar mühəndislik və ya texniki sahələrə üstünlük verirlər.
Lakin ölkədəki təhsil mühiti də bu azalmada əsas rol oynayır. Təhsil sistemindəki dəyişikliklər və erkən yaşlardan bəri oğlan və qız tələbələr arasında fərqli motivasiya və yönləndirmələr, ixtisas seçimlərinə təsir edə bilər. Məktəbdə və ailədə təhsil üzrə yüksək nailiyyət gözləntiləri də qızların daha çox akademik sahələrə maraq göstərməsinə səbəb olur”.
K.Əsədov deyib ki, hüquq, sosial elmlər və təhsildə olduğu halda, mühəndislik, informasiya texnologiyaları (IT), kompüter elmləri kimi sahələrdə oğlan tələbələrin arasında artım var:
"Qlobal miqyasda da STEM (elm, texnologiya, mühəndislik, riyaziyyat) sahələrinə maraq artmışdır və bu sahələr daha çox oğlan tələbələri cəlb edir.
Əvvəlki illərlə müqayisə etdikdə, 1990-2000-ci illərdə oğlan tələbələr hüquq, sosial elmlər və iqtisadiyyat kimi sahələrdə daha çox təmsil olunurdu. Lakin son onillikdə bu balans dəyişib, oğlanlar daha çox texniki və praktiki yönümlü ixtisaslara yönəliblər. Bu tendensiya, xüsusilə təhsilin qlobal səviyyədə struktur dəyişiklikləri ilə əlaqədardır. Beynəlxalq miqyasda da bu tendensiyalar oxşardır. ABŞ və Avropada hüquq və təhsil kimi sahələrdə qadınların üstünlük təşkil etdiyi, texnologiya və mühəndislik sahələrində isə oğlanların üstünlük təşkil etdiyi görülür. Bununla belə, bir çox ölkələr gender bərabərliyini təmin etmək üçün tədbirlər görməyə çalışır və oğlanları sosial elmlərə, qızları isə STEM sahələrinə yönləndirmək üçün proqramlar həyata keçirir”.
Oğlan tələbələrin ali təhsil müəssisələrinə qəbul sayının azalmasının fəsadlarına toxunan təhsil eksperti deyib ki, hüquq, təhsil və sosial elmlərdə oğlanların azalması bu sahələrdə gender balansının pozulmasına və gələcəkdə kişi mütəxəssislərin çatışmazlığına səbəb ola bilər:
"Eyni zamanda bu tendensiya ixtisaslar üzrə qeyri-bərabərliyin artmasına gətirib çıxara bilər. Sosial elmlər və təhsil kimi sahələrdə qadınlar dominant olduqda, texnologiya və mühəndislik kimi sahələrdə kişilərin üstünlük təşkil etməsi iş dünyasında gender stereotiplərini gücləndirə bilər. Əgər oğlanlar bu sahələrdə az təmsil olunarsa, uzunmüddətli sosial və iqtisadi təsirlər ortaya çıxa bilər. Xüsusilə hüquq sahəsində kişi hüquqşünasların çatışmazlığı bu sahədə iş bazarında problemlərə səbəb ola bilər.
Beləliklə, son illər oğlan tələbələrin bəzi ixtisaslara qəbulunda azalma bir çox faktorlardan qaynaqlanır və bu tendensiyanın davam etməsi ciddi problemlərə yol aça bilər. Gender balansının qorunması və oğlanların sosial elmlər, hüquq və təhsil kimi sahələrə daha çox cəlb edilməsi üçün təşəbbüslər artırılmalıdır. Bu, yalnız iş bazarında deyil, həm də cəmiyyətin müxtəlif sahələrində bərabər təmsilçiliyin təmin edilməsinə kömək edəcək”.
