İlə 15 milyon dollar xərclənir
Baydenin həbsxananı bağlamaq istəyi ciddi müzakirələrə səbəb olub
ABŞ Prezidenti Cozef Bayden Kubadakı Quantanamo həbsxanasını bağlamağa hazırlaşır. "Şərq" xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, Baydenin həbsxananı bağlamaq istəməsinin əsas səbəbi maliyyə xərcləridir. Quantanamoda saxlanılan məhbuslara ildə 15 milyon dollar pul xərclənir. Bununla yanaşı cinayətkarların və terrorçuların yüksək təhlükəsizliklə saxlanıldığı həbsxananın sübut olunmamış məhbuslara işgəncə verilməsi ilə ad çıxarması da bağlanma səbəblərindən biri hesab olunur.
Qeyd edək ki, Quantanamo mənfi nüfuzunu 11 sentyabr araşdırmasında CİA agentliklərinin müttəhimlər ittiham olunmadan istifadə etdikləri qəddar üsullar səbəbindən qazanıb.
Bayden, 11 sentyabr hadisəsinin təşkilatçısı olduğu iddia edilən Xalid Şeyx Məhəmməd və 4 müttəhimin davam edən təhqiqatına müdaxilə etməyəcəyinə işarə edərək, ilk dəfə yüksək səviyyəli diplomat olan Tina Kaidanovu məhbusların köçürülməsinə nəzarət etmək üçün təyin edib.
Həmçinin Prezident Bayden siyasi mübahisələrdən qaçmaq üçün vəzifəsinin ilk ilində məsələyə daha ehtiyatlı yanaşıb. Bu gün isə həbsxananı bağlamaq barədə kampaniya vədini yerinə yetirməyə çox yaxınlaşıb.
Kubadakı ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bazasındakı həbsxana xaricdə əsir götürülmüş əcnəbi terrorçuları yerləşdirmək məqsədi ilə 2002-ci ilin yanvarında yaradılıb. O vaxtdan bəri Quantanamoda 800-ə yaxın insan həbs edilib. Corc Buş və Barak Obama administrasiyaları tərəfindən yüzlərlə insan repatriasiya edildikdən və ya üçüncü ölkələrə yerləşdirildikdən sonra bu gün müəssisədə yalnız 36 məhbus qalıb. Ən son məhbus 2008-ci ildə gəlib.
Demokrat Bayden administrasiyasının həbsxananı bağlamaq istəyini tənqid edən respublikaçılar və digərləri, Quantanamonun bağlanmasının “terrorizmə qarşı həssas davranmaq” damğasına məruz qalma ehtimalı yaratdığını iddia edirlər. Ağ Ev ABŞ-ın keçmiş prezidenti Obamanın planlarını alt-üst edən bədnam həbsxananı bağlamaq çağırışlarından yayınmağa çalışır. Konqres Obama administrasiyasının 2010-cu ildə həbsxananı bağlamaq səylərinə cavab olaraq Quantanamo məhbuslarının ABŞ-a köçürülməsini qadağan edib.
Pensilvaniya Universitetində Etika və Qanunun Aliliyi Mərkəzindən Harvey Rishikof isə "Administrasiya terrorizmə qarşı yumşaq görünmək istəmir və siyasi kompromis gözləyir" deyib.
Digər tərəfdən ABŞ Müdafiə Nazirliyi (Pentaqon) Quantanamoda 4 milyon dollara üçüncü məhkəmə zalını tikərək Donald Tramp dövründəki layihəsini davam etdirir. Hərbi komissiyanın sözçüsü izah edib ki, Quantanamonun məhkəmə obyektlərinin, o cümlədən yeni məhkəmə zalının genişləndirilməsi hərbi hakimlərə “eyni vaxtda çox müdafiə, uzunmüddətli məhkəmə prosesləri” keçirməyə imkan verəcək.
Bununla belə, 2001-ci il 11 sentyabr hücumlarından 21 il sonra və ABŞ-ın Əfqanıstanı tərk etməsindən bir il sonra tənqidçilər administrasiyanı Quantanamo həbsxanasının bağlanmasında daha sürətli hərəkət etməyə məcbur edirlər. Senatın Ədliyyə Komitəsinin sədri Dik deyib: “İnsanları illərlə günahlandırmaq və ya mühakimə etmək bizim bir millət olaraq sahib olduğumuz dəyərlərlə uzlaşmır. Bu vəziyyət 11 sentyabr qurbanlarını və onların ailələrini ədalət axtarmaqdan məhrum edir”. Digər tərəfdən, Penn Araşdırma Mərkəzi Quantanamonun bağlanması üçün Bayden administrasiyasına yol xəritəsi təqdim edən və milli təhlükəsizliyi qorumaq üçün alternativ yanaşmalar təklif edən 197 səhifəlik hesabat dərc edib. Keçmiş Quantanamo hərbi prokurorları və müdafiə vəkilləri tərəfindən hazırlanan hesabatda düşmən məhbuslarına konstitusiya hüquqlarını vermədən onları mühakimə etmək üçün yaradılan hərbi komissiyaların ləğv edilməsi və davam edən 10 komissiya işinin ömürlük etiraf sövdələşmələri yolu ilə həll edilməsi tövsiyə olunur.
Hesabat məhbusların repatriasiyası və ya məskunlaşdırılmasını və Quantanamoda cəza çəkən məhbusların ABŞ ərazisindəki həbsxanalara köçürülməsinə dair Konqresin məhdudiyyətlərini aradan qaldırmağı müdafiə edir. Penn araşdırmasına görə, Kubadakı həbsxananın fəaliyyəti ildə 540 milyon dollara başa gəlir. Bu xərclərin 100 milyon dollarını hərbi komissiyaların yaradılması təşkil edir.
Qeyd edək ki, Buş administrasiyası 2009-cu ilə qədər Quantanamodan 500-dən çox məhbusu köçürüb; Obama administrasiyası isə daha 200 nəfər köçürüb. Obama administrasiyası zamanı müzakirə edilən yalnız bir transfer Tramp administrasiyası dövründə baş tutub. Bayden vəzifəyə gələndə isə Quantanamoda cəmi 40 məhbus qalıb.
Bayden uzun müddətdir ki, 2020-ci il prezidentlik kampaniyası zamanı da daxil olmaqla Quantanamonun bağlanmasına dair çağırışlar edib. Bununla belə, Bayden sələfi Trampın Obamanın həbsxananı bağlamaq üçün 2009-cu ildə verdiyi direktivi yerinə yetirmək əmrini icra etdi.
