İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, vətəndaşların hüquqi, siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi, sosial və siyasi fəallığının artırılması;
Azərbaycan mövzunu ən mötəbər təşkilatlarda davamlı gündəmə gətirməlidir
Ermənistan mina xəritələrini gizlətməklə, yaxud "yoxdur" deməklə əsla məsuliyyətdən yayına bilməz
Tarixin bir çox dövrlərində erməni terrorçuları azərbaycanlıların hüquqlarını pozub, millətimizə qarşı deportasiya, qətllər və etnik təmizləmə siyasəti həyata keçiriblər. Təəssüf ki, erməni terroru Vətən müharibəsindəki şanlı qələbəmizdən sonra da davam edir. İstər işğal dövründə, istər də müharibədən sonra düşmən tərəfindən basdırılmış minaların partlaması çox sayda mülki əhalinin həyatını itirməsinə, ağır xəsarətlər almasına səbəb olur. Beləliklə, onların yaşamaq hüququ, sağlamlıq hüququ əllərindən alınır. İşğalçı ölkə mina xəritələrini verməməklə insan hüquqlarını pozmaqda davam edir. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə işğal dövründə Ermənistan tərəfindən basdırılmış minalar və partlamamış hərbi sursatlar mülki əhalinin və hərbi qulluqçuların həyat və sağlamlığına qəsd etməkdədir. Ötən gün Ağdam rayonunun Mirəşelli kəndi ərazisində 2025-ci il 23 sentyabr tarixində növbəti mina hadisəsi baş verdi. 1971-ci il təvəllüdlü "gizir Xanı", "kəşfiyyatçı Xanı" ləqəbləri ilə tanınmış Baharlı kənd sakini Əhmədov Səyyaf Fiqan oğlu minalardan təmizlənməmiş qəbiristanlıq ərazisində mina partlayışı nəticəsində həlak oldu. S.Əhmədovla birgə döyüş əməliyyatlarında olmuş hərbçilər deyirdilər ki, o, həmişə ön sırada gedən, təhlükəyə birinci addımlayanlardan idi. Elə buna görə də "kəşfiyyatçı" adı onun taleyinə yazılmışdı. Onu tanıyanlar xatırlayır ki, Xanı heç vaxt çətinlikdən geri çəkilməzdi. Təhlükəni öz üzərinə götürməyi, yoldaşlarını qorumağı həyat prinsipi sayırdı. Azərbaycan ərazisində kütləvi şəkildə basdırılmış və bugünədək dəqiq xəritələri təqdim olunmamış minalar günahsız insanların həyat və sağlamlıqlarına böyük təhdid olaraq qalmaqdadır. Basdırılmış minalar, həmçinin keçmiş məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıdışına, bu ərazilərdə həyata keçirilən bərpa-quruculuq işlərinə maneə yaradır, ətraf mühitə ciddi ziyan vurmaqla bölgədə ekoloji tarazlığın pozulmasına da səbəb olur. Təkcə ANAMA-nın son həftəlik hesabatına görə, 109 piyada əleyhinə mina və 1286 partlamamış hərbi sursat zərərsizləşdirilib. 2020-ci il Vətən müharibəsindən indiyədək 400-ə yaxın insan zərər görüb, həyatını itirib, yaxud ağır şəkildə yaralanıb, qolundan, ayağından olub. Bu, yalnız fiziki deyil, həm də insanların psixoloji və sosial baxımdan dərindən təsirləndiyi ciddi bir problemdir. İşğal dövründə ərazilərimizə basdırılmış minalar regionda qalıcı sülhün bərqərar olmasına ciddi təhdid yaradır. Bu təhlükənin qarşısının alınması üçün beynəlxalq əməkdaşlıq və yardımlar olduqca vacibdir. Eyni zamanda, Ermənistanın minalarla çirkləndirdiyi ərazilərdəki humanitar vəziyyətin ciddi şəkildə nəzərə alınması və Ermənistanın beynəlxalq hüquq çərçivəsində məsuliyyətə cəlb edilməsi aidiyyəti beynəlxalq qurumlar qarşısında mühüm bir öhdəlik olaraq qalmaqdadır. Minaların məqsədli şəkildə basdırılması insan hüquqlarının ciddi şəkildə pozulmasına, regionda sülhün və təhlükəsizliyin bərpa olunmasını çətinləşdirməyə səbəb olur.
Vurğulanıb ki, yaşayış məntəqələri və qəbiristanlıqları hədəfə alan bu mənfur əməllər beynəlxalq humanitar hüququ pozur və sakinlərin öz evlərinə qayıtmasına mane olur. İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə basdırılmış minaların dəqiq xəritələri barədə məlumatların təqdim olunması ilə bağlı tərəfimizdən dəfələrlə beynəlxalq təşkilatlara ünvanlanan müraciətlərin qəbul edilməsinə baxmayaraq, Ermənistan tərəfi beynəlxalq humanitar hüquq normalarının tələblərini pozaraq bu məlumatları təqdim etməkdən boyun qaçırıb. Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) dəfələrlə müvafiq beynəlxalq təşkilatları dəqiq mina xəritələrinin Azərbaycana təhvil verilməsi istiqamətində Ermənistana ciddi təsir göstərməyə və törədilən hərbi və ekoloji cinayətlərə, o cümlədən humanitar hüquq pozuntularına kəskin reaksiya verməyə çağırıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də "Əl-Ərəbiyyə" telekanalına müsahibəsində bildirib ki, ermənilər işğal dövründə həmin ərazilərdə bir milyondan çox mina basdırmışdılar: "2020-ci ilin noyabrında İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan bugünədək təxminən 400 nəfər mina qurbanı olub. Minalar nəticəsində 70-dən çox insan həlak olub, qalanları isə ağır yaralanıb. Bu səbəbdən biz genişmiqyaslı bərpa işlərinə başlaya bilmirik, çünki ilk növbədə, təhlükəsizlik təmin edilməlidir".
Azərbaycan Demokratiya və İnsan Haqları İnstitutunun rəhbəri, hüquq müdafiəçisi Əhməd Şahidov Sherg.az-a açıqlamasında mina terrorunun çox ciddi və aktual problem olduğunu söyləyib. Ekspert ilk növbədə həyatını itirmiş hərbçimizin ailəsinə başsağlığı verib, yaxınlarına səbir diləyib:
"Gizi Xanı ləqəbli igid hərbçimizin minaya düşərək həlak olması bizim üçün böyük faciədir. Bu, təkcə bir ailənin itkisi deyil, bütövlükdə xalqımızın, dövlətimizin acısıdır. Belə faciələr bir daha göstərir ki, mina problemi hələ də ölkəmizin qarşısında böyük humanitar təhlükələrdən biri olmaqdadır. Çünki illərdir Ermənistan tərəfdən mina xəritələrinin verilməsini tələb edirik. Bəzən dəqiqlik səviyyəsi çox aşağı olan xəritələri təqdim ediblər, bəzən isə ümumiyyətlə onlarda bu cür xəritələrin olmadığını söyləyiblər. Amma nəticə dəyişmir və hələ də mina partlayışından həyatını itirən, ağır xəsarətlər alan insanlarımız var. Ermənistanın məsuliyyətsizliyi beynəlxalq humanitar hüququn kobud şəkildə pozulmasıdır. Çünki müharibədən sonra mülki əhaliyə və hərbçilərə təhlükə yaradan yüzminlərlə minaların basdırıldığı yeri göstərən xəritələr əsla gizlədilə bilməz. Bu, aşkar müharibə cinayətidir. Təbii olaraq belə bir sual yaranır ki, əgər doğrudan da, Ermənistanın əlində dəqiq mina xəritəsi yoxdursa, o zaman çıxış yolu nədir?".
Ə.Şahidova görə, burada bir neçə istiqamətə diqqət yetirmək lazımdır:
"Azərbaycan öz resursları ilə bu prosesi davam etdirir. Ölkəmizdə minatəmizləmə sahəsinin inkişafında mühüm işlər görülür. ANAMA-nın xüsusi təlim keçmiş hərbi bölmələrinin fəaliyyəti genişlənməkdədir. Xaricdən texniki avadanlıqlar, müasir dronlar, cihazlar alınır və sahələrdə tətbiq olunur. Əlbəttə, bu, kifayət etmir, çünki minalarla çirkləndirilmiş ərazi çox genişdir. Azərbaycan təmizləmə işini təkbaşına görməməlidir. Burada beynəlxalq təşkilatların və dost ölkələrin dəstəyi də çox önəmlidir. Dünyada peşəkar minatəmizləmə mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Onların təcrübəsi, texnologiyası, ən əsası da maliyyə imkanları bu prosesi daha da sürətləndirə bilər. Biz bu qurumların Azərbaycanda daha fəal işləməsini təmin etməliyik. Çünki hər gün, hər həftə yeni faciə yaşanır, insanlarımızı itiririk. O səbəbdən beynəlxalq təşkilatların Azərbaycanda minatəmizləmə işinə cəlb olunması qarşıda duran əsas hədəflərdən biridir. Üçüncüsü və ən əsası da mina riskləri ilə bağlı maarifləndirmə işləri genişlənməlidir. İnsanlarımız təhlükəli zonaları yaxından tanımalıdır, xəbərdarlıq işarələrinə ciddi əməl olunmalıdır. Xüsusən, məktəblərdə bu mövzuda təlimlərin keçirilməsi mütləqdir. Bu, ən azından yeni faciələrin qarşısını ala bilər. Hüquq müdafiəçisi olaraq mənim üçün ən önəmlisi məsələnin hüquqi tərəfidir. Ermənistan mina xəritələrini gizlətməklə, yaxud "yoxdur" deməklə əsla məsuliyyətdən yayına bilməz. Azərbaycan dövləti bu məsələni ən mötəbər təşkilatlarda davamlı gündəmə gətirməlidir. Bu, sadəcə ikitərəfli problem deyil, həmçinin, regionda sülhə və təhlükəsizliyə ciddi zərbədir. Söhbət torpaq təmizliyindən yox, insanların həyatını itirməsinin qarşısını almaqdan gedir".
