Gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması
Qanuna təklif olunan dəyişikliklə uzunmüddətli mühafizə orderi müraciəti asanlaşır
İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə Üzrə QHT Koalisiyasının təşəbbüsü, Səhiyyə Nazirliyinin Ölkə Əlaqələndirmə Komissiyasının təşkilatçılığı ilə “Klinik müayinələr zamanı insan alveri qurbanlarının erkən aşkarlanması mexanizmləri” mövzusunda maraqlı tərəflərin iştirakı ilə görüş keçirilib. Tədbir Azərbaycan səhiyyə sahəsində beynəlxalq proqramlar üzrə Ölkə Əlaqələndirmə Komissiyası tərəfindən təşkil olunub.
Görüşdə Daxili İşlər Nazirliyinin İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə Baş İdarəsinin, Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzinin, Elmi-Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutunun, Respublika Narkoloji Mərkəzinin, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin, Sosial Xidmətlər Agentliyi nəzdində İnsan Alveri Qurbanlarına Yardım Mərkəzinin, Dövlət Miqrasiya Xidmətinin, İAQMQHT Koalisiyası, Zərərin Azaldılması Şəbəkəsi üzvləri, eləcə də səhiyyə və sosial sahə üzrə mütəxəssislər, vətəndaş cəmiyyəti institutları və digər maraqlı tərəflər iştirak ediblər. Tədbirin əsas məqsədi İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyasının təşəbbüsü ilə klinik müayinələr zamanı insan alveri qurbanlarının aşkarlanması üzrə diaqnostika və istiqamətləndirmə modelinin müzakirəsi, qurbanların müəyyən edilməsində yeni yanaşmaların formalaşdırılması, həmçinin bu sahədə fəaliyyət göstərən qurumların mövcud problemlərə dair baxış bucağının genişləndirilməsi olub. Eyni zamanda, İİV/QİÇS-lə mübarizə sahəsində mövcud epidemioloji vəziyyətin qiymətləndirilməsi, səhiyyə və hüquq-mühafizə qurumları arasında institusional əməkdaşlığın gücləndirilməsi və beynəlxalq təcrübələrin müzakirəsi tədbirin əsas istiqamətləri sırasında yer alıb.
İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyasının sədri Mehriban Zeynalova çıxış edərək klinik müayinələr zamanı insan alveri qurbanlarının erkən aşkarlanmasının əhəmiyyətini xüsusi vurğulayıb. O bildirib ki, səhiyyə müəssisələrində çalışan tibb işçiləri insan alveri qurbanları ilə ilkin təmas nöqtəsi kimi mühüm rol oynayır və bu prosesdə düzgün diaqnostik yanaşmaların tətbiqi, davranış və sağlamlıqla bağlı risk göstəricilərinin tanınması olduqca vacibdir. Çıxışda həmçinin qeyd olunub ki, insan alveri qurbanları çox zaman fiziki və psixoloji travmalarla səhiyyə müəssisələrinə müraciət etdiklərindən, tibb personalının müvafiq bilik və bacarıqlarla təmin edilməsi, qurbanların təhlükəsizliyinin və məxfiliyinin qorunması, eləcə də onlara qarşı həssas və travmaya yönümlü yanaşmanın tətbiqi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Mehriban Zeynalova Koalisiyanın təşəbbüsü ilə qurbanların aidiyyəti dövlət qurumlarına, sosial və hüquqi dəstək xidmətlərinə operativ və düzgün istiqamətləndirilməsi mexanizmlərini təqdim edib, səhiyyə sektoru, hüquq-mühafizə orqanları və vətəndaş cəmiyyəti institutları arasında koordinasiyanın gücləndirilməsinin vacibliyini vurğulayıb. Daha sonra Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzinin direktor müavini Günəş Cəfərova İİV/QİÇS-lə mübarizə sahəsində görülmüş işlər, profilaktik tədbirlər və ölkədə mövcud epidemioloji vəziyyət barədə təqdimatla çıxış edib. Təqdimatda erkən diaqnostikanın əhəmiyyəti, müalicəyə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi və risk qrupları ilə aparılan məqsədyönlü fəaliyyətlər xüsusi olaraq qeyd olunub. Tədbirdə həmçinin Daxili İşlər Nazirliyinin İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Baş İdarəsinin əməkdaşı Emin Əsədov insan alveri qurbanlarının aşkarlanması sahəsində mövcud yeni tendensiyalar və çağırışlar barədə məlumat verib, sahələrarası əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyini diqqətə çatdırıb. Görüş interaktiv müzakirə və sual-cavab formatında davam edib.
M.Zeynalova “Şərq”ə açıqlamasında insan alveri ilə mübarizə sahəsində klinik müayinələrdə iştirak edən tərəflərlə belə bir görüşün ilk dəfə idi ki, keçirildiyini və məhsuldar olduğunu dedi:
- İnsan alveri ilə mübarizədə iştirak edən həm dövlət qurumları, rəsmi orqanların nümayəndələri, həm də vətəndaş cəmiyyətinin təmsilçiləri ilə çox faydalı görüş oldu, mövzu ətrafında müzakirələr aparıldı. İştirakçılar İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyasının təşəbbüslərinin genişləndirilməsinin, praktik mexanizmlərin təkmilləşdirilməsinin və davamlı əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyini vurğuladılar. Qeyd olundu ki, İİV/QİÇS və insan alverinə qarşı mübarizə yalnız institusional tədbirlərlə məhdudlaşmamalı, bu sahədə mövzunun davamlı şəkildə aktuallaşdırılması və sistemli əməkdaşlıq dövlət qurumları, vətəndaş cəmiyyəti institutları və beynəlxalq tərəfdaşlar arasında sıx koordinasiya əsasında həyata keçirilməlidir. Bu baxımdan İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə QHT Koalisiyasının fəaliyyəti xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ümumiyyətlə, istər insan alverinə qarşı, istərsə məişət zorakılığının qarşısının alınmasında son illərdə bir sıra vacib fəaliyyətlər həyata keçirilir. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən yaradılmış monitorinq və əlaqələndirmə qrupunun cari il üzrə toplantısında dövlət komitəsi sədrinin müavini Sədaqət Qəhrəmanova ölkədə məişət zorakılığı hallarının qarşısının alınması istiqamətində görülmüş işlər, İsveç Krallığında keçirilən təcrübə səfəri çərçivəsində əldə olunan müsbət təcrübənin milli qanunvericiliyə tətbiqi imkanları haqda danışıb, eləcə də monitorinq və əlaqələndirmə qrupunun Tədbirlər Planının icrası ilə bağlı müzakirələr aparılıb, müvafiq tövsiyələr verilib. İclasda monitorinq və əlaqələndirmə qrupunun üzvləri ilə yanaşı, Vəkillər Kollegiyasının və İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman) Aparatının nümayəndələri qonaq qismində iştirak ediblər.
M.Zeynalova bildirdi ki, məişət zorakılığının qarşısının alınması, zərərçəkmişlərin hüquqlarının artırılması və müdafiəsi istiqamətində Milli Məclisdə aparılan müzakilər zamanı bir sıra qanunvericilik aktlarına zəruri dəyişikliklər edilib. Onlardan biri də məhkəməyə iddia ərizəsinin, digər ərizənin və ya şikayətin verilməsinə, məhkəmə aktının surətinin təkrar verilməsinə görə dövlət rüsumunun ödənilməsindən azadolmaların əhatə dairəsinin genişləndirilməsidir ki, bu siyahıya məişət zorakılığından əziyyət çəkənlər də daxil edilib:
- Bu barədə məsələ “Dövlət rüsumu haqqında” qanuna təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapıb. Sənədə əsasən, məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxsə uzunmüddətli mühafizə orderinin verilməsi barədə ərizə üzrə - məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxs olan ərizəçilər də bu siyahıya əlavə ediləcək. Bildirilib ki, qanun layihəsi məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxs olan ərizəçi tərəfindən uzunmüddətli mühafizə orderinin verilməsi üzrə məhkəməyə ərizə verilməsi ilə əlaqədar dövlət rüsumunun ödənilməsindən azad edilmə məqsədilə hazırlanıb. Məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxsə uzunmüddətli mühafizə orderinin (60 gündən 180 gün müddətinədək) verilməsi məişət zorakılığı barədə şikayətdə cinayət tərkibinin əlamətləri olmadıqda məhkəmə tərəfindən tətbiq olunur. Belə ki, məişət zorakılığı törətmiş şəxs verilmiş xəbərdarlığa və qısamüddətli mühafizə orderinin tələblərinə əməl etmədikdə, zərər çəkmiş şəxs, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya prokuror uzunmüddətli mühafizə orderinin verilməsi üçün xüsusi icraat qaydasında məhkəməyə müraciət etmək hüququna malikdir. Hazırda “Dövlət rüsumu haqqında” qanuna əsasən xüsusi icraat qaydasında baxılan iş üzrə ərizənin verilməsinə görə 100 manat dövlət rüsumu müəyyən edilib, eyni zamanda məhkəmələrə verilən iddia ərizələri, digər ərizələr və ya şikayətlər üzrə büdcə təşkilatları bu ödənişlərdən azad edilib. Məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxs olan ərizəçinin uzunmüddətli mühafizə orderinin verilməsi ilə əlaqədar məhkəməyə ərizə verilməsi üzrə dövlət rüsumundan azad edilməsi onların məhkəməyə müraciət imkanlarının artırılmasına yönəlib. Məişət zorakılığından zərər çəkmiş şəxs dedikdə “Məişət zorakılığının qarşısının alınması haqqında” Qanunda göstərilən şəxslərin birinin digərinə qarşı qəsdən məişət zəminində fiziki, psixi, cinsi zorakılığı, iqtisadi xarakterli qanunsuz hərəkətləri nəticəsində fiziki və ya mənəvi zərər çəkmiş şəxs nəzərdə tutulur. Müzakirələrdən sonra məsələ səsverməyə qoyularaq birinci oxunuşda qəbul edilib. Hesab edirəm ki, qanuna təklif olunan dəyişiklik məişət zorakılığından əziyyət çəkən şəxslərə əlavə hüquqlar verməklə onların məhkəməyə müraciətini xeyli asanlaşdıracaq. Real təzyiqə məruz qaldığı təsdiqlənən şəxslərə belə bir imkanın tanınması onların müdafiəsini artıracaq. Çünki bəzən məişət zorakılığına məruz qalmış şəxslərin məhkəməyə müraciət etmək imkanı olmurdu, bu müddət ərzində onlar təkrar zorakılığa məruz qala bilirdi. Məişət zorakılığı qurbanlarının hüquqlarının müdafiəsini həyata keçirən qurum və ya şəxslər də bu dəyişiklik sayəsində üstün imkanlar əldə edəcəklər.
