Yaponiya Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, ölkə əhalisi 2022-ci ildə 2021-ci illə müqayisədə 800 min nəfərdən çox azalıb. Yaponiyanın açıqladığı məlumatlar ölkə üçün “narahatedici” faktor kimi şərh edilir. İş o yerə çatıb ki, bu cür davam etsə, yaxın gələcəkdə böyük ölkənin əhalisi 100 milyondan aşağı düşəcək. Bəs, bir dövrün “izdihamlı” Yaponiyası bu günlərə niyə və necə gəldi? Qlobal miqyasda artan və azalan əhali gələcəyin dünyasını necə formalaşdıra bilər?
Sherg.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, Yaponiya Daxili İşlər Nazirliyinin çərşənbə günü açıqladığı məlumatlara görə, bu il yanvarın 1-nə Yaponiyanın ümumi əhalisi həm yaponiyalılar, həm də daimi əcnəbilər də daxil olmaqla 125,4 milyon nəfər təşkil edib.
Xarici vətəndaşların sayı əvvəlki illə müqayisədə təxminən 289,5 min nəfər artıb ki, bu da 10%-dən çox əhəmiyyətli artım hesab olunur. Bununla belə, nazirlik əlavə edib ki, Yaponiya sakinlərinin sayı 2009-cu ildə ən yüksək həddə çatdıqdan sonra ardıcıl 14-cü ildir ki, 800 523 nəfər azalıb.
“BELƏ DAVAM ETSƏ, ÖLKƏ MƏHV OLACAQ”
Yaponiya fevralın 28-də rekord dərəcədə aşağı doğum nisbətini elan etdikdən sonra baş nazirin müşaviri Masako Mori, Bloomberg-ə verdiyi müsahibədə deyib ki, "Belə davam etsək, ölkə məhv olacaq, nəsli kəsilmə prosesindən keçmək çox böyük itkilərə səbəb olacaq: "Bu,uşaqları bəlaya salacaq dəhşətli xəstəlikdir. Doğuş nisbətinin sürətlə azalması o deməkdir ki, indi doğulan uşaqlar korrupsioner, kiçilmiş və fəaliyyət göstərə bilməyən bir cəmiyyətə atılacaqlar".
Yaponiyada 10 ildən artıqdır ki, ölümlər doğumları üstələyir və bu, dünyanın üçüncü ən böyük iqtisadiyyatı olan ölkə üçün problemə çevrilir. Çünki bu böyük iqtisadiyyat indi azalan işçi qüvvəsi və qocalmış əhalinin tələbi ilə pensiya və səhiyyəni maliyyələşdirmək üçün artan yaşlı əhali ilə üz-üzədir.
Hökumətin məlumatlarına görə, 2020-ci ildə Yaponiyada hər 1500 nəfərdən 1-i 100 və daha yuxarı yaşdadır.
Bu həyəcanverici vəziyyət Baş nazir Fumio Kişidanın yanvar ayında "Yaponiya sosial funksiyalarını qoruya bilməmək ərəfəsindədir" xəbərdarlığına səbəb oldu. Yaponiya son illərdə bu boşluqları aradan qaldırmağa və əhalini tarazlaşdırmağa daha çox əcnəbi sakinləri və işçiləri məcbur etsə də, digər ölkələrlə müqayisədə immiqrasiya səviyyəsi aşağı olan bir ölkədə buna nail olmaq çox çətindir.
2018-ci ildə parlament Yaponiyanın keçmiş Baş naziri Şinzo Abenin təklif etdiyi siyasət dəyişikliyini təsdiqlədi və bu, təxminən 340,000 əcnəbi işçinin yüksək ixtisaslı və aşağı maaşlı işləməsinə icazə vermək üçün yeni viza kateqoriyaları yaratdı.
2021-ci ildə Yaponiya hökuməti əcnəbilərin müəyyən ixtisaslı işlərdə qeyri-müəyyən müddətə qalmasına icazə verməyi nəzərdən keçirdiyini açıqladı. Bununla birlikdə, COVID-19 epidemiyası ölkənin sərhədlərini xarici vətəndaşlar üçün bağladığı üçün bu plan dayandı.
ƏHALİ NİYƏ AZALIR?
Yaponiyada daha az qadın uşaq dünyaya gətirir ki, bu da doğumların azalmasına səbəb olur. Bunun bir neçə səbəbi var: Bir çox yapon qadın yüksək texnologiyalı sənayelərdə işləyir və ana olmaq onların karyerasına təsir edir. Bununla belə, iqtisadi narahatlıqlar da var... Yaşayış bahalığına, yüksək standartlara, uşaq baxım xərclərinə görə uşaqlar getdikcə bahalaşır. İnsanlar öz karyeralarına diqqəti yönəltmək və daha yaxşı həyat səviyyəsindən həzz almaq üçün uşaq sahibi olmağı həyatlarının sonrakı dövrlərinə qədər təxirə salırlar.
Yuxarıda göstərilən səbəblər əhalinin artmasına mane olduğu halda, səhiyyə sistemi və yaşlıların vəziyyəti də əhalinin orta göstəricisini artırır. Yaponiyanın uzunmüddətli qayğı sığortası sistemi dünyanın ən səxavətli sistemlərindən biridir. Digər sənayeləşmiş ölkələrin əhalisi ilə müqayisədə yaponlar vergi və bonuslardan daha çox üstünlük əldə edirlər. Proqram gəlirdən asılı olaraq yaşlılara qulluq üçün 70-100 faiz subsidiya verir. 2000-ci ildə sistem tətbiq edilməzdən əvvəl xəstə qocalar xəstəxanalara gedir və ölənə qədər orada qalırdılar. İndi onlar evdə ölməyə meyllidirlər. Buna görə də bəziləri Yaponiyanı tibbi rifah baxımından ən inkişaf etmiş ölkələrdən biri kimi qələmə verir. Amma sistem gərgindir.
NƏ ETMƏK OLAR?
Hazırda baxıcı çatışmazlığı var və hökumət 2040-cı ilə qədər ölkənin daha 700 minə ehtiyac duyacağını təxmin edir. Təklif olunan düzəlişlərə onların maaşlarının artırılması, təqaüdçülərin və könüllülərin işə götürülməsi, tibb bacısının karyera kimi təşviq edilməsi, robot texnikasına etibar edilməsi və son dəfə daha çox xarici işçiyə icazə verilməsi daxildir.
Tokioda yerləşən JICA Ogata Araşdırma İnstitutunun ötən il açıqladığı hesabatda Yaponiyanın hökumətin iqtisadi hədəflərinə çatmaq üçün 2040-cı ilə qədər 2020-ci ilə nisbətən təxminən dörd dəfə çox xarici işçiyə ehtiyacı olduğu ortaya çıxıb. Lakin o, xəbərdarlıq edib ki, bunun üçün Yaponiya əvvəlcə miqrant işçilərin insan haqlarını təşviq edən bir mühit yaratmalı və sosial dəyişikliyi əcnəbiləri daha çox qəbul etməyə məcbur etməlidir. Lakin uşaqların sayının artırılması üçün stimulların gələcəkdə öz təsirini göstərəcəyi bildirilsə də, bu, çox da davamlı görünmür.
TƏK PROBLEM YAPONANDA DEYİL
Yaponiyanın əhalisi 1980-ci illərin iqtisadi bumundan bəri davamlı olaraq azalır. Ölkədə əhalinin sabitliyini saxlamaq üçün tələb olunan nisbət 2,1 səviyyəsində qiymətləndirilir.
Əhalinin təxminən 30 faizi 65 və daha yuxarı yaşda olan Yaponiya dünyanın ən yaşlı əhalisinə sahibdir. Ancaq bu vəziyyətdən əziyyət çəkən yeganə ölkə deyil, digər ölkələr də sürətlə qocalır...
Turan
