“Kütləvi informasiya vasitələrindən əldə olunan məlumata görə, Türkiyə NATO-nun Rynair sərnişin təyyarəsi ətrafında baş verən insidentlə əlaqədar Belarusa qarşı tətbiq etmək istədiyi “cəza tədbirlərinə” qarşı çıxıb və Minskin bu blok tərəfindən ciddi cəzalandırılmasının qarşısını alıb. Ankaranın bu addımı atmasının əsas səbəbini Moskva ilə münasibətlərin saxlanılması və rus turistlərin yayda yenidən qəbul etmək istəyi ilə əlaqələndirirlər. Lakin diqqətlə analiz etdikdə Türkiyənin həmin jestini təkcə iqtisadi maraqlar çərçivəsində izah etmək sadəcə sadəlövhlükdür. Dövlətlərarası münasibətlərin həyata keçirilməsində siyasi məsələlərə hər zaman üstünlük verən Türkiyənin bu dəfə də eyni məqsədlər güdməsi şübhəsizdir”.
Bu sözləri BDU-nun professoru, politoloq Əlimusa İbrahimov deyib.
O, məsələ barədə daha ətraflı “Sherg.az”a danışdı:
“Türkiyə NATO-nun Ryanairlə bağlı hadisəyə görə Belarusa qarşı ciddi tədbirlər görməsinə qarşı çıxdı. Onun etirazı alyans üzvləri tərəfindən eşidildi və sanksiyalar tətbiq olunmadı. Belarus cüzi tənqid formasında cəzaya məruz qalaraq NATO ilə əvvəlki münasibətləri qorumağa nail oldu. Heç NATO üzvləri də Türkiyənin Belarusa qarşı sanksiyalar tətbiq etməyu ilə bağlı etirazını narazılıqla qarşılamadılar. Onlar sanki Lukaşenko hakimiyyətini ciddi cəzalandırmaq niyyətində deyildilər və Türkiyənin etirazını fürsət kimi qəbul etdilər. Bu, bəlkə də, NATO ölkələrinin Minskə qarşı “ölçü götürmək”lə əlaqədar müəyyən qüvvələr tərəfindən təsirə məruz qalması ilə əlaqədardır.
Digər tərəfdən, NATO-ya daxil olan ölkələrin Belarusla bağlı hansı tədbirlər görəcəyini müəyyənləşdirməmələri də hadisələrin bu istiqamətdə inkişaf etməsinin əsas səbəbidir. Avropa Birliyinə daxil olan NATO ölkələrinin Belarusla bağlı problemi son 30 ildə onların həmin ölkəyə qarşı bir strategiyalarının olmamasıdır. Avropa nəyi istəyirdi: Lukaşenko rejimini saxlamaq? Müxalifəti dəstəkləmək? Hətta AB-yə Belarusun daxil olması perspektivi yarana bilərmi? Böyük Britaniya tarixçisi Aleksandr Klarkson fikrincə, AB-nin Belarusa qarşı yaxın müddətli strategiyası miqrasiyaya əsaslanmalıdır. Axı ölkə təbii ehtiyatlarla o qədər də zəngin deyil”.
Ə.İbrahimovun fikrincə, Ankaranın Belarusun yanında olması təsadüfi deyil:
“ Avropa diplomatları Türkiyənin Belarusu müdafiə etməsinin əsas səbəbi kimi Rusiya və onun strateji portnyoru olan Belarusla münasibətləri qorumaq, Minskə “Turkish Airlines”in həyata keçirdiyi gündəlik avia reysləri davam etdirməklə iqtisadi əlaqələri gücləndirmək istəyini göstərirlər. Növbəti səbəbin Türkiyənin bu yay Rusiya və Belarusdan olan turistlərin yenidən qəbul etmək arzusunda olduğu qeyd edilir. Məlum olduğu kimi, bu ilin aprel ayında COVİD-19-la bağlı vəziyyətin qənaətbəxş olmadığını əsas gətirərək Rusiya Türkiyəyə uçuşları dayandırmağı qərara almışdı. Türkiyənin NATO-dakı Belarusun müdafiəsinə yönəlmiş bu addımı Rusiyanın rəsmi strukturları tərəfindən hələ qiymətləndirilməyib. Lakin Moskvanın Türkiyənin bu xidmətini yetərincə dəyərləndirəcəyinə heç kimdə şübhə yoxdur. Çünki AB və ABŞ-ın Minskə tətbiq olunan istənilən sanksiyanın əvəzini Moskva Belarusu təqdim etdiyi yardımlar hesabına ödəmək məcburiyyətindədir. Türkiyənin Belarusa vurulan sanksiya zərbəsinin yumşaldılmasında Moskvanın yanında olması, həqiqətən, təqdirəlayiq və əvəzi ödəniləcək hal kimi qiymətləndirilməlidir. Türkiyəyə gəlincə, o, bu addımı ilə təkcə mövcud iqtisadi münasibətləri qoruyub saxlamağı deyil, eyni zamanda, daha intensiv münasibətlər qurmağı hədəfləyir. Sanksiyalar nəticəsində Rusiya və Belarusa AB ölkələri və ABŞ-ın qadağan etdiyi malların Türkiyə tərəfindən təchiz olunması Türkiyə iqtisadiyyatının daha da inkişaf etdirilməsi ilə nəticələnəcəyi heç kimdə şübhə doğurmur”.
Politoloq, həmçinin bildirdi ki, son proseslər Türkiyənin beynəlxalq imicinə də müsbət təsir etdi:
“AB-də və eyni zamanda ABŞ-da Rusiya və Belarusa tətbiq olunan sanksiyaların digər fəsadları ilə yanaşı əhalidə bu sanksiyaları tətbiq edənlərə qarşı nifrət hissinin də artacağını nəzərə almamış deyillər. Bu isə sanksiya tətbiq edənlər üçün arzuolunan hadisə deyil. Axı onlar həmişə öz planlarını həyata keçirmək üçün xalq kütlələrinin gücündən istifadə etməyi əsas götürürlər. Buna görə də Türkiyənin Rusiya və Belarusa sanksiyaların təsirlərini azaltmaqda kömək etməsinə ciddi şəkildə qarşı çıxmayacaqlar ki, sonradan Türkiyəni kömək etməyə onlar icazə verdiyini deyə bilsinlər. Türkiyənin NATO-da qəbul edilməkdə olan Belarusa ünvanlanan qərara qarşı çıxması, eyni zamanda, siyasi dividend kimi qiymətləndirilməlidir. Həmin addımla Türkiyə NATO üzvləri olan Avropa ölkələri arasında nüfuzunu artırmağa nail oldu. Bu, Türkiyənin NATO-nun qərarlarına qarşı veto hüququnda istifadə etmək fikrində olduğu birinci hadisə deyil. 2019-cu il alyansın sammitində Türkiyə təhlükəsizliyinin tam təmin edilmədiyini əsas gətirərək, az qala, ümumi bəyannamənin qəbul edilməsinin qarşısını alacaqdı. Bu görüşdə Türkiyə birmənalı olaraq milli maraqlarının tanınması və təhlükəsizliyinin qorunmasını tələb etmişdi və buna nail olmuşdu. Belarusla bağlı hadisə isə Türkiyənin NATO daxilində ciddi “oyunçu” olduğunu bir daha sübut etdi. Bundan sonra Fransa, Almaniya, İtaliya kimi ölkələr NATO çərçivəsində ciddi qərarlar qəbul etdiyi zaman əvvəlcə Türkiyənin münasibətini öyrənməyə cəhd edəcəklər. Türkiyə bu addımı ilə dostlarının arxasında dayanmaq qüdrətinə malik olduğunu da bir daha sübut etdi”.
