“Valideynlər diqqətli olmalı, mümkün qədər təşviş yaratmamalıdırlar”
Həkim-psixiatr: “Təbii fəlakətlər, eləcə də zəlzələ zamanı uşaqlarda təşviş, həyəcan, travma sonrası stress pozuntusu, depressiya kimi psixiatrik xəstəliklər yarana bilər”
Həkim-psixiatr: “Təbii fəlakətlər, eləcə də zəlzələ zamanı uşaqlarda təşviş, həyəcan, travma sonrası stress pozuntusu, depressiya kimi psixiatrik xəstəliklər yarana bilər”
“Dünən səhər saatlarında əldə etdiyimiz məlumata görə, zəlzələdən sonra gecə saatlarında 34 nəfər təcili yardım xidmətinə müraciət edib”.
Bu məlumatı TƏBİB-in icraçı direktoru Vüqar Qurbanov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib. Onun sözlərinə görə, təcili tibbi yardım xidməti baş vermiş zəlzələ ilə əlaqədar ölkə üzrə gücləndirilmiş iş rejiminə keçirilib:
“Həm regionlarda, həm Bakı şəhərində yerləşən tibb mərkəzləri tam hazırlıqlı vəziyyətə gətirilib ki, vətəndaşlarımızın tibbi xidmətlə bağlı müraciəti keyfiyyətli şəkildə icra edilsin”. V.Qurbanov qeyd edib ki, vətəndaşların təcili tibbi yardım xidmətinə müraciətləri hər hansı xəsarətlə bağlı olmayıb:
“Bu müraciətlər arterial təzyiqin yüksəlməsi, bununla bağlı şikayətlər olan hallar idi. Bu hallarla bağlı vətəndaşlara xidmət göstərilib. Hazırda tibbi xidmətin təşkili ilə bağlı çətinliyimiz yoxdur”.
Bakı Baş Səhiyyə Mərkəzinin tabeliyində fəaliyyət göstərən 22 nömrəli uşaq poliklinikasının həkim-psixiatrı Çilənay Xəlilova isə fövqəladə hallarda azyaşlılarla düzgün davranış qaydaları barədə məlumat verib. Ç.Xəlilova qeyd edib ki, bəzən bilmədən uşaqlara ciddi travmalar yaşadıla bilər:
“Təbii fəlakətlər, eləcə də zəlzələ zamanı uşaqlarda təşviş, həyəcan, travma sonrası stress pozuntusu, depressiya kimi psixiatrik xəstəliklər yarana bilər. Bu baxımdan valideynlər diqqətli olmalı, mümkün qədər uşaqlarda təşviş yaratmamalıdırlar”. Onun sözlərinə görə, bu zaman uşaqlarda baş verə biləcək travmalar gündəlik həyatdakı stresdən çox fərqlidir. Bu travmalar gözlənilmədən baş verdiyinə görə uşaqlar daha çox əziyyət çəkirlər:
“Bu özünü əhvali-ruhiyyənin enməsi, kefsizlik, yuxu pozuntusu, iştahada dəyişiklik, əzizlərini itirmək qorxusu ilə göstərir. Azyaşlı uşaqlarda valideynlərindən ayrı yatmaq, evdə tək qalmaq, heç yerə getmək istəməmə, qaranlıq mühitlərdən qaçma kimi qorxular baş qaldırır. Ümumiyyətlə, zəlzələ qorxusunun yaranması üçün zəlzələ olması lazım deyil. Məsələn, zəlzələ şəklinə və ya başqa səbəblərdən kiçik yer silkələnməsinə baxdıqları zaman belə uşaqlarda güclü emosional reaksiyalar ola bilər”.
Ç.Xəlilova zəlzələ qorxusundan (seymofobiya) uşaqlarda narahatlıq, daimi sayıqlıq, baş gicəllənməsi, titrəmə, ürək döyüntüsü, tərləmə kimi əlamətlərin də müşahidə edildiyini nəzərə çatdırıb:
“Təbii ki, bu əlamətlər müxtəlif yaş qruplarında olan uşaqlarda müxtəlif şəkildə büruzə verir. 6 yaşından kiçik uşaqlar ölüm anlayışını tam dərk etmədikləri üçün hadisənin fərqində olmurlar. Bəzi uşaqlar zəlzələ zamanı şok vəziyyətində olub donub qalır, hisslərini basdırır, bəziləri isə ağlayıb, qışqıraraq reaksiya verirlər. 6 yaşından böyük uşaqlarda travma sonrası (posttravmatik) stress pozuntusu daha çox rast gəlinir. Yaşadığı evin dağılması, valideynini itirmək, oxuduğu məktəbin artıq olmaması ciddi şəkildə depressiyaya gətirib çıxara bilər. Ümumiyyətlə, məktəbəqədər yaş qrupunda olan uşaqlardan fərqli olaraq məktəbyaşlı uşaqlar hadisələri dərk etmək yetkinliyinə sahibdir"
Onlarda, həmçinin məktəb və dostlarından ayrılmaq qorxusu çox güclü ola bilər”. Həkim-psixiatr bu məqamda ailənin verdiyi reaksiyanın böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini də vurğulayıb:
“Valideynlər övladına zəlzələnin təbii fəlakət olduğunu və bu zaman nələr etməli olduğunu açıq-aydın şəkildə izah etməlidir. Fəlakətin xoşagəlməz nəticələrindən bəhs edən televiziya verilişlərindən uşaqları uzaq tutmaq məqsədəuyğundur. Uşaqlar valideynlərinin danışığına və davranışlarına qulaq asmadıqları kimi görünsələr də, əslində bütün hadisələri təfərrüatlı şəkildə içlərində saxlayırlar”.
Mütəxəssis uşaqlarda yuxarıda sadalanan halların uzun müddət davam etdiyi təqdirdə həkim-psixiatra müraciət etməyi tövsiyə edib:
"Bəzən siz özünüz də bilmədən uşaqlar üçün ciddi travmalar yaşada bilərsiniz. Unutmayın ki, onlar valideynlərindən, böyük insanlardan dəfələrlə həssasdır. Ona görə də istənilən təhlükəli situasiyalarda onların psixoloji durumunu nəzərə alın”.
