Son dövrlərdə heyvandarlıqla bağlı bu cür əhatəli tədqiqat hazırlanmamışdı
“Heyvandarlığın zəiflədiyi bir vaxtda təyinatsız torpaqlar hələ də çoxdur. Halbuki hər qarış torpaqdan maksimum istifadə edilməlidir”
Hesablama Palatası yerli istehsalın bazası olan damazlığın lazımi səviyyədə inkişaf etdirilməməsini ölkədaxili ət və ət məhsullarının qiymətlərinin optimallaşdırılmasına mane olan əsas amil hesab edir. Palatadan bildirilib ki, satış qiymətləri idxal qiymətləri ilə müqayisədə daha əlverişli olan yerli istehsal heyvan toxumlarının müvafiq standartlar üzrə kənar (müstəqil) sertifikatlaşdırılması mexanizminin tətbiq edilməməsi yerli toxumun keyfiyyətinə əminlik yaratmamaqla müvafiq fermer təsərrüfatlarının yerli istehsallı heyvan toxumuna üstünlük verməməsini və həmin toxumların idxal olunmasını şərtləndirir. Və yerli heyvan toxumunun və yerli toxumdan alınan damazlıq heyvanların və heyvandarlıq məhsullarının ixracı perspektivlərini məhdudlaşdırır. Ölkədəki mayalana biləcək iribuynuzlu heyvanların çox az bir hissəsinin (14,6-15,8 faizinin) süni mayalanmaya cəlb edildiyi, süni mayalanma ilə doğulan buzovların sayının ölkədəki mayalana bilən müvafiq heyvanlara nisbətinin hər 100 iribuynuzlu heyvana qarşı orta hesabla 8,8-ə bərabər olduğu və doğulan buzovların təxminən 50,0 faizinin erkək olmaqla qısamüddətli bəslənmə dövründən sonra ət istehsalı üçün kəsimə getdiyi şəraitdə süni mayalanmanın faktiki əhatəliliyi ilə ölkə üzrə heyvandarlıqda cins tərkibinin yaxşılaşdırılması (optimallaşdırılması) üçün 20 ildən çox müddət tələb olunur ki, bu da mövcud süni mayalanma işinin (mexanizminin) bir o qədər də səmərəli və nəticəli olmadığını deməyə əsas verir. Heyvandarlığın təbii (ənənəvi) yem bazasının (örüş sahələrinin) azalması ilə yanaşı yonca əkini sahələrinin becərilməsi üçün verilən əkin subsidiyasının da davamlı olaraq azalması bu sahəni təşviq etməyərək ot istehsalını azaltmaqla heyvandarlıq təsərrüfatlarının yem xərclərinin artmasına səbəb olur, nəticə etibarı ilə yem bazasının məhdudluğu şəraitində damazlıq heyvanların dəyəri üzrə maliyyələşdirilmiş güzəştlərin və süni mayalanma yolu ilə doğulmuş buzovlara görə verilən subsidiyaların səmərəliliyi və nəticəliliyi mənfi təsirlərə məruz qalır. 2019-2023-cü illəri əhatə edən məlumatlara əsasən 5 illik dövr ərzində iribuynuzlu və xırdabuynuzlu heyvanların diri halda idxalı 68,4 faiz artıb. Ət halında idxal isə müəyyən intervallarda olmaqla kəskin fərqlənməyib, ölkə əhalisinin sayının 200,0 min nəfərdən çox artımı şəraitində mal, qoyun, keçi ətinin və ət məhsullarının adambaşına düşən illik istehlakı sabit qalıb, ölkədə iri və xırdabuynuzlu heyvanların sayının 11,7 faiz azalması şəraitində mal, qoyun və keçi əti istehsalı 8,3 faiz artıb ki, bu da ölkədaxili tələbatın diri halda idxal edilən heyvanların kəsimi hesabına ödənilməsi səviyyəsinin nə qədər yüksək olduğunu göstərir. Dövlət dəstəyi mexanizmini tənzimləyən mövcud hüquqi aktların şərtlərinə əsasən damazlıq heyvanın dəyərinin güzəşt məbləği alıcı qismində yalnız müvafiq tələblərə cavab verən damazlıq təsərrüfatları üzrə maliyyələşdirilməli olduğu nəzərə alınmaqla zəruri maddi-texniki bazaya və praktiki vərdişlərə malik olsalar belə, minimum say normalarına cavab verə bilməyən mikro və kiçik fermer sahibkarların həmin dövlət dəstəyindən faydalanması imkanları tamamilə məhdudlaşdırılıb ki, bu da bir tərəfdən damazlıq heyvandarlığın regional inkişafında, digər tərəfdən regional məşğulluğun dayanıqlığının təmin edilməsində, eləcə də heyvandarlıq məhsulları üzrə özünütəminetmə səviyyəsinin və nəticə etibarı ilə satış qiymətlərinin tədricən optimallaşdırılmasında səmərəliliyin və nəticəliliyin yüksəldilməsini təşviq etməyib.
İqtisadçı Fuad İbrahimov “Sherg.az"a açıqlamasında qeyd etdi ki, son dövrlərdə heyvandarlıqla bağlı bu cür əhatəli tədqiqat hazırlanmamışdı:
- Heyvandarlıqla bağlı bütün vacib məsələlərə toxunulub bu açıqlamada. Bu, müsbətdir. Əlbəttə, yem bazasının optimallaşdırılması vacibdir. Nəzərə alsaq ki, əhalinin sayı artıb, lakin bizim mental yanaşmamızda dəyişiklik edilmədiyi müddətcə idxalın xüsusi payı və çəkisi artmaqda davam edəcək. Vəziyyəti ciddi dəyərləndirməliyik. Bu gün artıq Monqolustandan xırdabuynuzlu heyvan əti ölkəyə idxal olunur. Dondurulmuş vəziyyətdə. Dondurulmuş dedikdə, bu, dondurularaq uzun müddət soyuducularda saxlanan ətlər deyil. İdxalçılar təzə kəsilmiş heyvanların ətini “şok”a salırlar. Heyvan kəsilən kimi ət buzlu soyuq suya salınır, buna “şok effekti” deyilir. Ət uzaq məsafəyə daşınacaq deyə, bunu edirlər ki, xarab olmasın. Bu ətlər 2 həftəyə ölkəyə gətirilir. Heyvandarlıq diqqət tələb edən sahədir. Ümumiyyətlə, istənilən məhsulun idxalı ölkədən kapital axını deməkdir. Biz daxili imkanlar hesabına hazır məhsulların ixracı siyasətini formalaşdırmalıyıq. Heyvandarlığın zəiflədiyi bir vaxtda təyinatsız torpaqlar hələ də çoxdur. Halbuki hər qarış torpaqdan maksimum istifadə edilməlidir. Əks halda hələ uzun müddət idxaldan asılı qalacağıq, bu isə qiymət artımını şərtləndirəcək.
