2025-ci ildə Azərbaycanda dövlət büdcəsindən dövlət sifarişi ilə ali təhsil xərcləri üçün 570 milyon manat ayrılması nəzərdə tutulur.
Bunu Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaya və sahibkarlıq komitəsinin bu gün keçirilən iclasında - "2025-ci il dövlət büdcəsi haqqında" qanun layihəsi ilə bağlı müzakirələrdə maliyyə naziri Samir Şərifov bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu, 2024-cü illə müqayisədə 21,8 % çoxdur.
"Həmin vəsaitin 41 milyon manatı güzəştli kateqoriyadan olan vətəndaşlarımız üçün nəzərdə tutulub. Bundan başqa, aztəminatlı təbəqənin təhsil davamlılığını təmin etmək üçün Təhsil Tələbə Kredit Fondunun nizamnamə kapitalı 126 milyon manata çatdırılacaq", - deyə nazir qeyd edib.
Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin direktoru Kamran Əsədov isə "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, 2025-ci ildə Azərbaycanda dövlət büdcəsindən ali təhsil üçün dövlət sifarişi üzrə ayrılmış 570 milyon manatlıq vəsait ölkənin ali təhsil sisteminin inkişafını təmin etmək üçün əhəmiyyətli bir addım kimi görünür:
.jpg)
“Bu məbləğin ayrılması həm dövlətin təhsilə prioritet yanaşdığını, həm də ali təhsilin maliyyələşdirilməsi sahəsində müəyyən artımın olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, belə bir büdcənin reallıqda təhsil sahəsinin bütün tələbatlarını ödəyib-ödəməyəcəyini və artımın effektivliyini qiymətləndirmək üçün daha dərindən təhlil aparmaq lazımdır. İlk növbədə, ali təhsil sahəsində əsas problemlərdən biri tələbə kontingentinin artması və mövcud infrastrukturların, resursların buna uyğunlaşa bilməməsidir. 2023-cü ilin statistikasına əsasən, Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrində təhsil alan tələbələrin sayı 185 mindən çox olmuşdur ki, bu da əvvəlki illərə nisbətən artım deməkdir. Təhsilə olan tələbatın artması fonunda 570 milyon manatın yetərli olub-olmayacağı sualı gündəmə gəlir. Bu vəsait bir tələbəyə düşən maliyyə ayırmalarını artırsa da, inflyasiya, təhsil xərclərinin ümumi artımı və keyfiyyətli tədris mühiti yaratmaq üçün tələb olunan əlavə resurslar nəzərə alındıqda, tam yetərli olmaya bilər. Beynəlxalq təcrübə ilə müqayisə apardıqda, Azərbaycanın ali təhsilə dövlət maliyyələşdirməsi bir tələbəyə düşən xərc baxımından bəzi inkişaf etmiş ölkələrdən geri qalır. Məsələn, OECD ölkələrində ali təhsilə tələbə başına düşən illik dövlət xərcləri təxminən 10-15 min ABŞ dolları civarındadır. Azərbaycanda isə bu göstərici təxminən 2-3 min ABŞ dolları səviyyəsindədir. Bu fərq, təhsildə beynəlxalq standartlara çatmaq üçün əlavə maliyyə resurslarına ehtiyac olduğunu göstərir. Artım məsələsinə gəlincə, 2024-cü il üçün ali təhsil üzrə büdcənin 500 milyon manat olduğu nəzərə alınarsa, 2025-ci il üçün 14%-lik artım müşahidə olunur. Bu, inflyasiya səviyyəsi və ali təhsil sistemində artan tələblər nəzərə alınanda müsbət addım kimi qiymətləndirilə bilər. Lakin artımın əsas istiqamətlərini və effektivliyini nəzərə almaq vacibdir. Artım sadəcə infrastrukturun inkişafına yönəldilirsə, tədris keyfiyyətində böyük irəliləyişlər gözləmək çətin ola bilər. Əgər bu artım yüksək ixtisaslı müəllimlərin işə cəlb edilməsinə, onların maaşlarının artırılmasına, müasir laboratoriyaların qurulmasına və elmi araşdırmaların maliyyələşdirilməsinə sərf olunarsa, daha böyük fayda təmin edilə bilər”.
Kamran Əsədov həmçinin bildirib ki, ali təhsil müəssisələrinin üzləşdiyi əsas çağırışlardan biri də elmi tədqiqatların və innovasiyaların maliyyələşdirilməsidir:
“Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrinin beynəlxalq reytinqlərdə aşağı yerlərdə qərarlaşmasının əsas səbəblərindən biri məhz elmi fəaliyyətin zəif maliyyələşdirilməsidir. Əgər ayrılmış 570 milyon manatın bir hissəsi elmi tədqiqatlar üçün nəzərdə tutulmayıbsa, bu, uzunmüddətli perspektivdə ölkənin ali təhsil sisteminə mənfi təsir göstərə bilər.
Büdcənin effektivliyini artırmaq üçün aşağıdakı tövsiyələr həyata keçirilə bilər:
1.Resursların prioritetləşdirilməsi: Maliyyə vəsaitləri təkcə infrastrukturun deyil, həm də insan kapitalının inkişafına yönəldilməlidir. Müəllimlərin maaşlarının artırılması və onların beynəlxalq təlimlərə cəlb edilməsi əsas prioritet olmalıdır.
2.Tədqiqat və innovasiyalara dəstək: Universitetlərin elmi tədqiqatlar aparması üçün müvafiq qrant proqramlarının artırılması tələb olunur. Bu, həm beynəlxalq reytinqlərdə irəliləyişə, həm də ölkənin iqtisadi inkişafına töhfə verəcək.
3.Şəffaflıq və hesabatlılıq: Ayrılmış büdcə vəsaitlərinin necə xərcləndiyi barədə ictimaiyyətə açıq hesabatların verilməsi təhsil sektorunda etimadı artırar və maliyyə israfının qarşısını alar.
4.Beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi: Xarici universitetlər və elmi mərkəzlərlə əməkdaşlıq vasitəsilə Azərbaycana əlavə maliyyə və texniki dəstək cəlb edilə bilər.
Ümumilikdə, 570 milyon manatlıq büdcə ayrılması təhsil sektorunda irəliləyişlərə şərait yaratsa da, bu məbləğin yetərli olub-olmaması yalnız həmin vəsaitlərin necə istifadə ediləcəyindən asılıdır. Təhsil sahəsində uzunmüddətli və dayanıqlı inkişaf təmin etmək üçün əlavə resurslara ehtiyac var. Dövlət büdcəsinin təhsil sahəsinə ayrılan hissəsi ümumi büdcənin ən azı 10%-ni təşkil etməlidir ki, ölkənin gələcəkdə yüksək rəqabətqabiliyyətli insan kapitalı formalaşdırılsın. Beləliklə, yalnız maliyyə artımı deyil, həm də onun məqsədəuyğunluğu və effektiv idarə olunması təhsilin keyfiyyətində əsaslı irəliləyiş təmin edə bilər”.
