"Məni ən çox sevindirən bölgələrdə oxucularımın artmasıdır"

Reyhan Yusif qızı Şıxlinskaya 2018-ci ildə “Uşaqların dostu” mükafatına layiq görülüb. Reyhan xanımın bioqrafiyasında ən çox xoşuma gələn, diqqətimi çəkən də bu oldu.  Nə gizlədək, günümüzdə uşaqların dostu olmağı hər adam bacarmır. Heç uşaq bağçalarında, uşaq evlərində də uşaqlarla dost ola bilmirlər. 

Bu azmış kimi uşaqlara zor tətbiq edirlər, incidirlər…  Reyhan xanım necə qazanıb uşaqların sevgisini? Sadə:  uşaqlarla onların dilində danışmaqla. Necə? Reyhan xanımı tanıyanlar bilir, o, uşaqlar üçün çoxsaylı əsərlərin müəllifidir.  Yazıçıdır, həm də riyaziyyatçı. Pedaqoq. Riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktorudur. Elmi-kütləvi kitablar, elmi-fantastik povestlər, hekayələr müəllifidir. 20-yə yaxın kitabı nəşr olunub indiyədək.  Fantastika deyincə, yaşlı və orta nəslin gözü önünə Servantes, Fransua Rable, Jül Vern - məşhur “Kapitan Nemo”, Qulliverin səyahəti” gələcək. Sindibad da onlardan heç geri qalmırdı. Hələ “Elektronikin macəraları” sovet filmi!.. Sovet uşaqları üçün “göydəndüşmə” idi. Reyhan xanımla tanışlığa qədər elə bilirdim, bizdə fantastik janrda əsər yazan yoxdu. Tanış oldum və bildim ki, yox, demə, varmış. Həm də çox maraqlı, sevilən, oxunan kitablardır. Bunu Reyhan xanımın iştirakı və uşaqlarla, məktəblilərlə keçirilən görüşlər sübut edir. Reyhan xanımın sosial şəbəkə profilində xeyli belə fotolara rast gəldim. Və söhbətə də buradan başladıq.   

- Mən Bakı Dövlət Universitetinin müəllimiyəm. Kompüter elmləri ixtisası üzrə dərs deyirəm. İxtisasım, əlbəttə, yazıçılıq fəaliyyətimə təsir edir. Elmi-fantastika janrında, həmçinin, elmi-kütləvi kitablarım çoxdur. Doğru deyirsiz, müntəzəm olaraq məktəblilərlə, tələbələrlə görüşürəm. Amma bu məni əsas işimdən ayırmır, əksinə, stimul verir. Bu mənim həyat tərzimdir.

- Yox, özüm təşkilatçı olmuram, buna vaxtım çatmır. Təşkilatçılar, əsasən, məktəblər, kitabxanalar və nəşriyyatlardır. Bölgələrdəki məktəblilərlə çox zaman ZOOM üzərindən görüşürəm. 

- Erkən yaşlarımdan yazmağa başlamışam. Əslində böyüklər üçün olan hekayələrimi də yaxşı hesab edirəm. Amma təəssüf ki,  kitabımın nəşri ləngiyir. Uşaq ədəbiyyatına tələbat olduğundan naşirlər uşaq kitablarımı daha həvəslə nəşr edirlər. 25-ci kitabım may ayında işıq üzü gördü. Hər yaş qrupu üçün kitablarım var. Amma uşaqlar üçün yazmağı daha çox sevirəm. Uşaqlarla görüşlərim, onların sevgi dolu baxışları, maraqlı sualları məhz bu sahədə yeni kitablar yazmağa ruhlandırdı məni.

- Bəli, bilirəm. Macəra kitablarım, yadplanetli qız  Lemi haqqında yazdığım trilogiya dəfələrlə təkrar nəşr olunub. Məni ən çox sevindirənsə bölgələrdə oxucularımın artmasıdır. Və bir də yeniyetmələr arasında oxucularımın sayı sürətlə artır.

- Kifayət qədər mətnlərim dərsliklərə daxil edilib. Düzdür, mətnlər ixtisar olunur və dəyişdirilir. Dərsliklərin meyarları çoxdur və onları nəzərə almalı olan dərslik müəlliflərini başa düşmək olar. Dərslik üçün material dəfələrlə hazırlamışam. Xüsusilə riyaziyyata, texnologiyaya aid mətnlər lazım olanda mənə müraciət edirlər.

(Xatırladım ki, Reyhan xanım “Riyaziyyat. Əyləncəli ola bilərmiş”, “Kompüterin qəribə tarixi” kitablarının müəllifidir M.R.)

- Əlbəttə fərqlənirlər. XXI əsr möhtəşəm eradır. Dünya sürətlə dəyişir, biz də dəyişməli, uyğunlaşmalı oluruq. Uşaqlar yeniliyə daha açıq olur, daha tez uyğunlaşır, texnologiyaları daha tez mənimsəyirlər. Arzu və istəklər də dəyişir. Məsələn, indi kompüter mühəndisi və ya robotopsixoloq olmaq istəyənlərin sayı artıb.  

- Belə deyim: uşaqlar fantastikaya deyil, elmi fantastikaya meyillidir. Onları hər bir ideyaya inandırmaq, elmi tərəfini göstərmək lazım gəlir. Bəzən mübahisə də edirlər.

- Tamamilə haqlısınız! Daha sərbəst, daha diribaş, daha məlumatlıdırlar. Dünyada olan bütün informasiya əllərinin altındadır. Bəzən valideynlər buna görə narahat olurlar, uşaqların nəzarətdən çıxacağından ehtiyat edirlər. Əgər övladınızla dost ola bilmisinizsə, o sizinlə fikirlərini bölüşürsə, o zaman narahatlığa səbəb yoxdur.

- Düzdür. Bəli, uşaq əsərləri yazmaq üçün uşaq psixologiyasını bilmək lazımdır. Ümumiyyətlə, uşaq böyütmək, keyfiyyətli insan yetişdirmək üçün də uşaq psixologiyasına bələd olmaq  lazımdır. Vaxtilə bu mövzuda kitablar oxumuşam, məşhur psixoloqların tədqiqatlarını araşdırmışam. Sonralar mənə çox faydası olub. 

- Məşhur deyim var; hər bir uşaq yazarının daxilində böyüməyən bir uşaq var. 

(Oxucumuzun nəzərinə çatdırım ki, Reyhan xanım Xalq yazıçısı, xalqımızın sevimlisi İsmayıl Şıxlının gəlinidir. Jurnalist, publisist, rəssam Fərrux Şıxlının həyat yoldaşıdır. Xatırlatma, əlbəttə, bilməyənlər üçündür. Bir halda ki, ortada İsmayıl Şıxlı fenomeni var, onu anmadan keçə bilməzdim – M.R.) 

- Bayaq qeyd etdim ki, yazıçılığa erkən yaşlarda başlamışam. Sonrasa taleyim elə gətirdi ki, mən Fərrux Şıxlı ilə ailə qurdum. Amma çox təəssüfləndiyim bir məqam var: mən İsmayıl Şıxlı kimi böyük yazıçının qarşısına yazılarımla çıxmağa, ona hekayələrimi göstərməyə cürət eləmədim. Kaş ki göstərsəydim və məsləhət alsaydım… Əlbəttə, İsmayıl müəllim kimi böyük insan, yazıçı və müəllim, İsmayıl Şıxlı ocağı mənim formalaşmağımda böyük rol oynadı.

- Mən İsmayıl müəllimin səhhətində ciddi problemlərin olduğu bir vaxta düşdüm. Çox söhbətlər edirdik. Uşaqlıq illərində, müharibədə keçdiyi yollardan, kitablarından, əsərlərindən – hər mövzuda söhbətlərimiz olmuşdu. Yeri gəlmişkən deyim, İsmayıl Şıxlının cəbhə gündəlikləri əsasında “Cəbhə yolları – 25 il sonra…” hekayəsini yazmışam.  ...Kövrək səsi hələ də qulağımdan getmir. Gözləri o qədər zəifləmişdi ki, işığı güclə seçirdi. Bir dəfə otağına girib güldana qızılgüllər qoydum və pərdələri açdım. Tərpəndiyini görüncə: “Deyəsən sizi oyatdım”, - deyə təəssüfləndim. Əlini pəncərədən düşən işığa tərəf uzatdı: “İşıq gördüm,  qızılgüllərin də ətri gəldi. Elə bildim cənnətdəyəm. Sonra səsin gəldi, bildim ki, hələ burdayam”, - dedi… 

- Tam qane edir, deyə bilmirəm. Amma əgər 10 il bundan əvvəllə müqayisə etsək, uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin həm sayca, həm keyfiyyətcə xeyli artdığını görərik. Heyif ki, müasir tələblərə cavab verən əsərlər barmaqla sayılacaq qədərdir, amma var. Yeniyetmələr üçün yazılmış kitablar, romanlar daha azdır. Uşaq ədəbiyyatının övladlarımızın şəxsiyyət kimi formalaşmasında rolunu nə qədər başa düşsək, ona diqqəti o qədər artırarıq. Deyərdim ki, gələcəyimizə investisiya qoymalıyıq. Sevindirici haldır ki, son vaxtlar uşaq ədəbiyyatının inkişafına, yaxşı əsərlər yazılmasına təkan verən müsabiqələr, sərgilər və tədbirlərin sayı artıb. Düşünürəm ki, vəziyyət yaxşılaşmağa doğru gedəcək. 

- İlk mükafatımı Türkiyədə almışam və onu şəxsən qəbul etmək üçün Ankaraya uçmuşam. Zənnimcə, bu hadisə mənim həyatımı dəyişdi və professional yazıçı olmağımda böyük rol oynadı. 

- Yox, çəkilməyib. “Dostum Mimi”ni nəzərdə tutursunuz, yəqin. Film hələ çəkilməyib, amma planlaşdırılır. Bu əsərin senarisi animasiya filmləri müsabiqəsində qalib olub.

- Uşaq filmləri çəkilməsini də, yerli senarilər əsasında tamaşalar qoyulmasını çox arzulayıram. Müxtəlif senarilərim var və maraqlanan olsa, böyük həvəslə təqdim edərəm. Uşaqlarımızın milli ruhda yazılmış yaxşı kitaba da, tamaşaya da, filmə də, uşaq mahnılarına da ehtiyacı var.