Bir çox insanlar onların canlı təbiətə potensial təsirindən narahatdırlar
ABŞ-nin Kaliforniya ştatının Los-Anceles şəhərini əhatə edən meşə yanğınları 8-ci gününə qədəm qoyub. Çoxları yanğının necə başladığı ilə maraqlanarkən, alovu söndürmək üçün təyyarələrdən çəhrayı kimyəvi maddə püskürtülür. Yanğınsöndürmə idarələri bu maddələrin meşə yanğınları ilə mübarizədə "əvəzolunmaz alət" olduğunu bildirir. Bəs bu çəhrayı kimyəvi maddənin içərisində nə var? İnsan sağlamlığına zərərlidirmi?
“Sherg.az” “NTV.com.tr”yə istinadən bildirir ki, amerikalı ekspertlər bununla bağlı izahat veriblər. Onlar bildirir ki, yanğınlar ötən çərşənbə axşamı başlayandan bəri ən azı 24 nəfərin ölümünə, minlərlə insanın didərgin düşməsinə və 12 mindən çox binanın dağılmasına səbəb olub. Kaliforniya Meşə Təsərrüfatı və Yanğından Mühafizə Departamentinin (Cal Fire) məlumatına görə, güclü Santa-Ana küləklərinin yaratdığı dörd yanğın təxminən 100 kvadrat mil (160 kvadrat kilometr) yanıb. Meşə yanğınları ilə mübarizə üçün istifadə edilən söndürmə vasitəsi – çəhrayı maddə əvəzsiz bir vasitədir. Bəs onların içində nə var və onlar təhlükəsizdirmi? Agentlik qeyd edib ki, yanğınsöndürənlər çox təsirli olsa da, onların məhdudiyyətləri var: Güclü küləklər damcılar üçün tələb olunan aşağı hündürlüklərdə uçmağı çox təhlükəli edə bilər və söndürmə maddəsini yerə dəyməzdən əvvəl dağıda bilər. Cal Fire ilə yanaşı, ABŞ Meşə Xidməti, Los-Anceles və "Ventura County" yanğınsöndürmə idarələri, şəhər və Milli Qvardiya da daxil olmaqla bir çox agentlik yanğına qarşı qoruyucu və su atıb. Cənubi Kaliforniya Universitetinin mülki və ətraf mühit mühəndisliyi professoru Deniel Makkori "Associated Press" xəbər agentliyinə bildirib ki, hava ilə atılan yanğınsöndürənlər adətən su, ammonium fosfat və dəmir oksidin qarışığıdır ki, söndürücünün görünməsi üçün əlavə edilir. Los-Ancelesdəki yanğınlara 13 təyyarə ilə cavab verən Meşə Xidməti deyir ki, bu maddələr yanğının oksigen aclığına kömək edir və bitki örtüyü və digər səthləri soyudaraq və örtərək yanma sürətini yavaşladır. Meşə Xidmətinə və digər qurumlara yanğın gecikdiriciləri tədarük edən "Perimeter" şirkəti deyir ki, fosfat bitkilərdə sellülozun parçalanmasını dəyişdirərək onları odadavamlı edir. Yanğınsöndürənlər ümumiyyətlə insanlar üçün təhlükəsiz sayılır, lakin bir çox insanlar onların canlı təbiətə potensial təsirindən narahatdırlar. Meşə Xidməti balıqlara və digər canlı təbiətə potensial sağlamlıq təsirlərinə görə “insan həyatı və ya ictimai təhlükəsizliyin təhdid edildiyi hallar istisna olmaqla” su yolları və nəsli kəsilməkdə olan növlərin yaşayış yerləri üzərində havadan yanğınsöndürmə qurğularının istifadəsini qadağan edir. Cənubi Kaliforniya Universitetindən (USC) Makkori və digər tədqiqatçılar müxtəlif supressantları sınaqdan keçirdiklərini və ABŞ Meşə Xidməti tərəfindən geniş istifadə olunan bir metalda xrom və kadmium da daxil olmaqla ağır metallar tapdıqlarını söyləyib. Makkori, araşdırmanın nəticələrinin yanğın söndürənlərin meşə yanğınlarının aşağı axınında su yollarında xrom və digər ağır metalların artmasına səbəb ola biləcəyinin "məqbul olduğunu" söyləyib. "Hələlik heç bir qəti sübutumuz yoxdur, çünki ağır metalın haradan gəldiyini sübut etmək çətindir, hətta qeyri-mümkündür. Biz bunun üzərində işləyirik". Ötən il Altsheymer Dərnəyi tərəfindən nəşr olunan bir araşdırma da aşkar etdi ki, meşə yanğını tüstüsü beyin sağlamlığı üçün digər hava çirkliliyinə nisbətən daha pis ola bilər və demens riskini artıra bilər.
