İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi
Qanun layihəsindəki dəyişikliklər inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə əsaslanır
Dərman preparatlarının ölkəyə gətirilməsi, satışı, bəzi dərman vasitələrinin qıtlığı, qiymətlərin yüksək olması, eləcə də bəzən həkimlərin pasiyentlərə bahalı, firma dərmanları təyin etməsi uzun müddətdir ki, müzakirə predmetidir. Bu məsələ bir neçə dəfə Milli Məclisdə də qaldırılıb, millət vəkilləri dərman vasitələri ilə bağlı problemin həllinin vacib olduğunu bildiriblər. Ölkə vətəndaşlarının sağlamlığının qorunmasını əsas vəzifə bilən Azərbaycan dövləti tərəfindən ictimaiyyətin maraqlarının təmin edilməsi məqsədilə dərman vasitələrinin istifadəsinə dair yeni tələblərin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində müvafiq addımlar atılıb. Dərman vasitələrinə reseptlərin yazılması üçün tələblər müəyyənləşib.
Bu tələblər Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin iclasında müzakirəyə çıxarılan “Dərman vasitələri haqqında” qanuna təklif edilən dəyişiklikdə əksini tapır. Layihəyə əsasən, klinik protokollara əsasən xəstələrin müalicəsi üçün zəruri hesab olunan, lakin beynəlxalq patentləşdirilməmiş adı (təsiredici maddənin adı) ilə dövlət qeydiyyatına alınmayan dərman vasitələri istisna olmaqla, reseptdə dövlət reyestrinə daxil edilməyən dərman vasitəsinin yazılması qadağandır. Reseptin forması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən müəyyən edilir. Təyin edilmiş dərman vasitəsinin beynəlxalq patentləşdirilməmiş adının (təsiredici maddənin adının) olmadığı hallarda (üç və daha artıq tərkibli, bioloji oxşar dərman vasitələri qrupuna aid olduqda) reseptdə latın əlifbasında əmtəə nişanı adı yazılır. Reseptdə dərman vasitələrinin beynəlxalq patentləşdirilməmiş adı (təsiredici maddənin adı) ingilis dilində, təsiredici maddənin dozası, dərman vasitəsinin farmasevtik forması və dərman vasitəsinin istifadə qaydaları isə Azərbaycan dilində yazılır. Klinik protokollara əsasən, xəstələrin müalicəsi üçün zəruri hesab olunan, lakin beynəlxalq patentləşdirilməmiş adı (təsiredici maddənin adı) ilə dövlət qeydiyyatına alınmayan dərman vasitəsi reseptdə yazıla bilər. Bu halda həmin dərman vasitəsinin tələb olunan miqdarı göstərilməklə resept sistem vasitəsilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqana (quruma) təqdim edilir. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) 2 (iki) iş günü müddətində həmin reseptin klinik protokollara və xəstənin elektron sağlamlıq kartındakı məlumatlara uyğunluğunu yoxlayır və nəticəsinə uyğun olaraq resepti elektron sistemdə təsdiq edir və ya təsdiqindən imtina edir. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən resept təsdiq olunduqdan sonra reseptdə göstərilən dövlət qeydiyyatında olmayan dərman vasitəsi bu Qanuna uyğun olaraq ölkəyə gətirilə bilər.
Reseptdə düzəlişin edilməsinə zərurət yarandıqda, həmin resept elektron sistemdə nüsxəsi saxlanılmaqla ləğv edilir və yeni resept yazılır. Aptek təşkilatı istehlakçının müraciəti əsasında təkrarlanmayan nömrə vasitəsilə sistemdə reseptə baxa bilər. İstehlakçının tələbi əsasında resept yazmaq hüququna malik tibb işçiləri (həkim və tibb məntəqələrinin feldşerləri) və ya aptek təşkilatı tərəfindən elektron sənəd formasında olan resept kağız daşıyıcıda ona təqdim olunmalıdır. Resept xəstənin elektron sağlamlıq kartına onun FİN-i vasitəsilə inteqrasiya olunur. “Dərman vasitələri haqqında” Qanuna edilməsi nəzərdə tutulan dəyişikliklərin istiqamətləri də müəyyənləşib. Qanun layihəsini təqdim edən Milli Məclis Aparatının Sosial qanunvericilik şöbəsinin müdiri Adil Vəliyev bildirib ki, “1.0.35-ci maddəyə əsasən, dərman vasitələrinin dövriyyəsinə nəzarəti təmin etmək məqsədilə Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən aparılan elektron təqib və izləmə (track and trace) sisteminin tətbiq edilməsini və bununla bağlı yeni hüquqi tənzimləməni nəzərdə tutur. Bu sistem istehsal və idxal olunan markalanmalı malların dövriyyəsinə, topdan və pərakəndə satışına nəzarəti həyata keçirən və bununla bağlı məlumatları qeydə alan informasiya ehtiyatı olacaqdır. Növbəti istiqamət üzrə dəyişiklik dərman vasitələrinə reseptlərin elektron formada yazılmasına imkan verən sistemin tətbiqini nəzərdə tutur ki, bu da “Dərman vasitələrinə reseptlərin yazılması” adlı yeni 12-1-ci maddədə təsbit edilir. Bütövlükdə reseptin yeni və geniş anlayışının verilməsi, elektron reseptin tətbiqi, dərman vasitələrinin reseptə yazılması qaydası layihədə qeyd edilən bir digər yenilikdir.
Elektron reseptin tətbiqi reseptdə dövlət qeydiyyatına alınmamış dərman vasitələrinin yazılması hallarının qarşısının alınması, reseptə bioloji fəallığa malik qida əlavələrinin yazılması hallarının qarşısının alınması və resept üzərində dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi məqsədi müəyyən edilib. Reseptə yalnız dərman vasitəsinin təsiredici maddəsinin yazılması nəzərdə tutulur. 9.6-cı maddəyə görə, dövlət qeydiyyatında olmayan dərman vasitələrinin reseptə yazılması zərurəti yarandıqda, həmin resept Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən yoxlanılıb təsdiq edildikdən sonra pasient və topdansatış əczaçılıq müəssisələri, aptek təşkilatları və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan arasında müqaviləyə əsasən yalnız reseptdə yazılan miqdarda dərman vasitəsi ölkəyə gətirilə bilər. Həmin dərman vasitələrinin resept yazılan şəxs istisna olmaqla ölkə ərazisində satışı qadağandır.
Məsələ ilə bağlı “Şərq”ə danışan həkim Vaqif Qarayev qeyd etdi ki, məlum dəyişikliklər dərman vasitələrindən düzgün istifadəni stimullaşdıracaq:
- Son vaxtlar dərmanların keyfiyyəti və qiyməti barədə MM-də müzakirələr sıxlaşıb. Artıq deputatların da narazılığını eşitməkdəyik. Müharibə ilə bağlı Rusiyadan və Ukraynadan dərman gəlmir, gələn də bahadır. Avropa dərmanları isə onsuz da baha idi. Onları əldə etmək də çətindir. Qalır Türkiyə variantı. Türkiyə qardaşımız, sirdaşımızdı. İxrac dərmanlarını ölkədaxili qiymətə ala bilsək, bu, vətəndaşlar üçün əla imkan olar. Gürcüstan hökuməti Türkiyə ilə belə bir müqavilə bağlayıb. Hesab edirəm ki, biz də belə bir müqavilə bağlasaq yaxşı olar. Ən yaxşı variant isə yerli istehsaldır. Dərman vasitələrinin istehsalına başlamalıyıq. Bunu nə qədər tez, vaxt itirmədən etsək, bir o qədər xeyirdir.
Millət vəkili Azər Badamov da bu fikirdədir ki, qanuna təklif olunmuş dəyişikliklər dərman vasitələrinin idxalını asanlaşdıracaq:
- Bu gün insanları çox narahat edən məsələlərdən biri dərmanların baha olmasıdır. Qanun layihəsindəki dəyişikliklər inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə əsaslanır. Dərman vasitələrinin dövlət reyestrinə daxil edilməsi üçün tələb olunan sənədlərin sayının azaldılması və sadələşdirilməsi dərman bazarının inkişafına müsbət təsir göstərəcək. Bu da topdansatış əczaçılıq müəssisələrinin, o cümlədən idxalçıların sayının artmasına yol açacaq, dərman çatışmazlığının və müəyyən olunmuş tənzimlənən qiymətlərdən daha baha qiymətə satılma hallarının qarşısını alacaq. Qanuna edilən dəyişikliklər dərman bazarında rəqabət mühitinin yaranmasına və qiymətlərdə müəyyən tənzimləmələrin aparılmasına imkan verəcək.
