Hər bir ölüm faktının öz səbəbləri, buna aparan xəstəlik, orqanizmdə hansısa orqan çatışmazlığı var
“Düzgün qidalanmanın olmaması, yuxu rejiminin pozulması, gərgin dərs çalışmaları, uşaqların,
yeniyetmələrin tədris proqramı ilə həddindən artıq yüklənməsi, smartfonlarla fasiləsiz əlaqə...
beyini, bütövlükdə orqanizmi yorur”
Ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin tələbələri arasında ölüm statistikası açıqlanıb. Bu
barədə «Abituriyent» jurnalının 12-ci nömrəsində məlumat verilib. Qeyd edilib ki, ötən il 72
tələbə vəfat edib.
Onlardan 56-sı bakalavriat, 5-i magistratura, 5-i tam orta ixtisas, 6-sı isə orta
ixtisas bazası üzrə təhsil alan tələbələr olub. Vəfat halları təkcə ali və orta ixtisas təhsil
müəssisələri tələbələri arasında deyil, təəssüf ki, bəzən həm də orta məktəb şagirdləri arasında da
müşahidə edilir. Mütəxəssislər bu cür ölümlərin əslində, qəfil sayılmadığını, ölümə səbəb olacaq
amillərin gizli qalması ilə izah edir, uşaq, yeniyetmə və gənclərin vaxtaşırı tibbi müayinədən
keçməsini məsləhət görürlər.
Həkim-terapevt Şahvələd Məmmədov “Sherg.az”a açıqlamasında qəfil hesab etdiyimiz ölümlərin
səbəblərini göstərdi:
- Uşaq və yeniyetmələr, gənclər arasında baş vermiş ölümləri qəfil adlandırmaq düzgün deyil.
Ölüm qəfil baş vermir. Ölüm hadisəsinin baş verməsinə bir çox amillər səbəb olur. Səhvən bizə
elə gəlir ki, hansısa ölüm qəfildir. Əgər vəfat edən uşaqdırsa, yeniyetmə və ya gəncdirsə, əlbəttə,
onun vəfatına kədərlənirik, üzülürük. Bəziləri belə düşünür ki, ölümə heç bir səbəb yox imiş, bu
adam durduğu yerdəcə, qəfil ölüb. Xeyr, belə deyil. Hər bir ölüm faktının öz səbəbləri, buna
aparan xəstəlik, orqanizmdə hansısa orqan çatışmazlığı var. “Qəfil” hesab etdiyimiz ölümlərin
ən birinci səbəbi ürək çatışmazlığı, infarktlar və beyinə qan sızmaları, ani beyin qan dövranının
pozulması - insultlardır. Gənclərdə isə bu xəstəliklərə çox rast gəlinmir. Təsadüfi hallarda
ailəsində irsi xəstəlik, ani ürək ölümləri olan gənclərdə bu kimi hallarla rastlaşmaq olur. Qəfləti
ürək dayanmaları daha çox kardioloji problemlərdən baş verir.
Ürək tutmaları əsasən 40-60 yaş dövrü insanlar arasında geniş yayılıb. İnsanda hansısa xroniki xəstəlik ola bilər. Məsələn, böyrək çatışmazlığı kimi. Amma bəzən valideynlər buna ciddi yanaşmır. Uşaq vaxtı keçirilmiş və
sağalmış hesab edilən xəstəliklə bağlı vaxtaşırı müayinələrdən keçməyi, həkimə müraciət etməyi
unudurlar. Hesab edirlər ki, uşaq vaxtı sağalıb, xəstəlik bitib. Lakin uşaqda müəyyən fəsadlar
qala bilir. Həyat tərzinin dəyişməsi, mənfi vərdişlər xəstəlikləri yenidən oyada bilir. Böyrək
çatışmazlığı adi bir xəstəlik kimi görünsə də, bəzi hallarda gözlənilmədən ölümlərə də səbəb ola
bilir. Böyrək çatışmazlığı böyrəklərin işinin ləngiməsi və ya dayanmasına bağlı olaraq qanda
olan su, duz və digər mineralların tarazlığının pozulmasıdır. Böyrəklər işləməyəndə elektrolitlər
və tullantı mayelər orqanizmdə toplanmağa başlayır və bu tullantıların səviyyəsi yüksəldikcə
ölümcül nəticələr ortaya qoya bilən ağırlaşmalara səbəb olur. Böyrək çatışmazlığından əziyyət
çəkən insanda ağırlaşma olanda uremik koma vəziyyətinə düşərək dünyasını dəyişir. Əvvəldən
xəstəliyi o qədər ağır olmasa belə hansısa yanaşı xəstəliklər fonunda ağırlaşaraq ölüm riski
yaratması mümkündür. Böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkən insanlarda arterial hipertenziya
qeyd olunur. Ritmin pozulması hiperkaliemiya ilə əlaqədar ola bilir. Bu isə çox təhlükəli haldır
və qəfləti ölümə səbəb ola bilir.
Ş.Məmmədov qeyd etdi ki, yeniyetmə və gənclər arasında “qəfil ölüm”lərin artmasının bir
səbəbi isə fiziki aktivliyin əvvəlki dövrlə müqayisədə azalmasıdır:
- Tənbəllik, zərərli vərdişlər – siqaret, spirtli içki, təəssüf ki, həm də narkomaniya artıb. Ölüm
yaşının azalmasına birinci səbəb, insanların gündəlik olaraq idmanla məşğul olmaması, məşğul
olanların da zərərli dərmanları qəbul etməsi, yağlı qidalara, enerji içkilərinə, kimyəvi qatqılı
qidalara yüksək meyillilik göstərilməsidir. Xüsusilə, gecə vaxtı yağlı qidaların qəbulu qanda
xolesterin səviyyəsinin yüksək olmasına, maddələr mübadiləsinin pozulmasına və tədricən
damarlarda atiromaların olması və daralmasına gətirib çıxarır. Düzgün qidalanmanın olmaması,
yuxu rejiminin pozulması, gərgin dərs çalışmaları, uşaqların, yeniyetmələrin tədris proqramı ilə
həddindən artıq yüklənməsi, smartfonlarla fasiləsiz əlaqə... beyini, bütövlükdə orqanizmi yorur.
Orqanizm özünü tarazlaya bilmir, tarazlığını itirir, nəticədə ölüm hallarına gətirib çıxaran
vəziyyət yaranır.
