Bu göstərici ölkədə yaşayan gürcü icmasının dil və mədəniyyətinə dövlət səviyyəsində göstərilən münasibətin və hüquqi təminatların nəticəsidir
“Məsələyə tək etnik azlıq və ya dil prizmasından deyil, ümumilikdə vətəndaş cəmiyyətinin inklüzivliyi və bərabərliyi kontekstində yanaşmaq lazımdır”
"Azərbaycanda gürcü dilində 200-dən çox məzun imtahan verib". Bunu Dövlət İmtahan Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Məleykə Abbaszadə jurnalistlərə açıqlamasında deyib. "Gürcü dilində 200-dən çox məzun imtahan verib. 120 nəfər doqquzuncu sinifdə, təxminən, 100 nəfər isə 11-ci sinifdə imtahan verib”, söyləyən M.Abbaszadə qeyd edib ki, imtahan nəticələri gürcü mütəxəssislərlə birgə ekspertizadan keçirilib. Gürcüstanda Azərbaycan dili imtahanlarında test tapşırıqlarının yazılmasında da DİM iştirak edib.
Təhsil məsələləri üzrə ekspert Kamran Əsədov “Sherg.az”a açıqlamasında qeyd etdi ki, Azərbaycanda milli azlıqların ana dilində təhsilalma hüququ uzun illərdir qanunvericilikdə təsbit olunub və bu, ölkədə multikulturalizmin və tolerantlığın göstəricisi kimi təqdim olunur:
- Hazırda Azərbaycanın şimal-qərb bölgələrində – xüsusilə Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarında ümumtəhsil məktəblərində gürcü dilində tədris aparılır. Dövlət İmtahan Mərkəzinin 2025-ci il məlumatına əsasən, 9-cu siniflərdə 120, 11-ci siniflərdə isə 100-dən çox şagird buraxılış imtahanını gürcü dilində verib. Bu göstərici ölkədə yaşayan gürcü icmasının dil və mədəniyyətinə dövlət səviyyəsində göstərilən münasibətin və hüquqi təminatların nəticəsidir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 45-ci maddəsinə əsasən, hər kəsin ana dilində təhsil almaq və ana dilindən istifadə etmək hüququ vardır. Həmçinin “Təhsil haqqında” Qanunun 5-ci maddəsində milli azlıqların ana dilində təhsil hüququ xüsusi olaraq qeyd edilib. Beləliklə, dövlət həm Azərbaycan dili, həm də digər dillərdə təhsil alan şagirdlərin imtahanlarının təşkilini təmin edir. Bu, həmin şagirdlərin ana dildə bilik və bacarıqlarının yoxlanılması ilə yanaşı, Azərbaycan dili üzrə də ayrıca imtahan vermələri ilə müşayiət olunur. Bu model, dövlət dili ilə yanaşı, azlıqların dil və mədəniyyətinin qorunmasına, onların cəmiyyətə inteqrasiyasına dəstək məqsədi daşıyır.
K.Əsədov bildirdi ki, bu praktikanın əsas müsbət tərəfi, milli azlıqların identikliyinin qorunması, onların dil və mədəni irsinin yaşadılmasıdır. Eyni zamanda, uşaqların Azərbaycan dili üzrə imtahan verməsi onların ölkənin rəsmi dilində kommunikasiya və inteqrasiya imkanlarını artırır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə həm vətəndaş həmrəyliyini, həm də milli azlıqların sosial-iqtisadi proseslərə tam şəkildə qoşulmasını təmin edə bilər. İmmersiv təhsil modeli, bir tərəfdən, şagirdlərin ana dilində özünü ifadə bacarığını qoruyur, digər tərəfdən isə onları dövlət dili və multikultural cəmiyyətin dəyərləri ilə tanış edir:
- Mənfi tərəfi isə ondan ibarətdir ki, bu şagirdlər təhsil həyatlarında bəzi fənləri yalnız ana dillərində keçdiklərindən, ali təhsil və ya əmək bazarında Azərbaycan dili ilə bağlı əlavə adaptasiya problemi yaşaya bilərlər. Bəzi hallarda şagirdlərdə dil baryeri və özünəinam çatışmazlığı müşahidə edilir. Bəzi ekspertlərin fikrincə, tədris dili kimi yalnız ana dilinin seçilməsi gələcəkdə dövlət dilində təhsil alanlarla rəqabət qabiliyyətində fərqlərə səbəb ola bilər. Eyni zamanda, gürcü dilində dərs deyən müəllimlərin kadr hazırlığı, tədris resurslarının və dərsliklərin keyfiyyəti məsələsi də problemlər sırasındadır. Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, bir çox çoxmillətli ölkədə oxşar yanaşmalar müşahidə olunur. Məsələn, Latviya, Estoniya kimi ölkələrdə rusdilli icma üçün xüsusi proqramlar tətbiq olunur və buraxılış imtahanlarının müəyyən hissəsi icma dillərində keçirilir. Finlandiyada isveçdilli azlıqlar üçün, Belçikada fransız və flamand icmaları üçün bu cür çoxdilli modellər mövcuddur. Gürcüstanın özündə isə azərbaycanlı icmanın yaşadığı bölgələrdə – Marneuli, Bolnisi, Dmanisi və s. – şagirdlər buraxılış imtahanlarını ana dili kimi Azərbaycan dilindən verirlər və dövlət dili olan gürcü dili ayrıca fənn kimi qiymətləndirilir. Bu, qarşılıqlı inteqrasiya və dil müxtəlifliyinin qorunmasının balanslaşdırılmış nümunəsidir. Azərbaycanda bu sahədə son illər bir sıra irəliləyişlər müşahidə olunsa da, bəzi istiqamətlərdə dəyişiklik və təkmilləşdirmə zərurəti qalır. Əvvəla, azsaylı xalqların dillərində dərs deyən müəllimlərin hazırlanması, peşəkar ixtisasartırma proqramlarının gücləndirilməsi, müasir dərslik və resursların təminatı vacibdir. Bundan başqa, şagirdlərin Azərbaycan dili üzrə bacarıqlarının erkən yaşdan inkişaf etdirilməsi, onların dövlət və cəmiyyət həyatında tamhüquqlu iştirakını təmin edəcək səviyyəyə gətirilməsi əsas prioritetlərdən biri olmalıdır. İnteqrativ və çoxdilli təhsil proqramlarının tətbiqi, şagirdlər arasında multikultural dəyərlərin gücləndirilməsi, həmçinin cəmiyyətin bütün üzvləri üçün bərabər imkanların yaradılması istiqamətində tədbirlərin gücləndirilməsi tələb olunur.
K.Əsədov vurğuladı ki, əgər bu istiqamətdə kompleks tədbirlər həyata keçirilsə, Azərbaycanda azsaylı xalqların dil və mədəniyyətinin qorunması ilə yanaşı, onların cəmiyyətə inteqrasiyası və dövlət dili üzrə biliklərinin artırılması təmin ediləcək:
- Nəticədə, ölkədə vətəndaş birliyinin möhkəmlənməsi, sosial və iqtisadi inteqrasiyanın sürətlənməsi mümkün olacaq. Əks halda, dil və təhsil fərqləri gələcəkdə sosial təcrid və bərabər imkanların məhdudlaşması riskini yarada bilər. Məsələyə tək etnik azlıq və ya dil prizmasından deyil, ümumilikdə vətəndaş cəmiyyətinin inklüzivliyi və bərabərliyi kontekstində yanaşmaq lazımdır.
