Türkiyədən Azərbaycana boylananların çoxu imkansızdır
Bu günlərdə sosial şəbəkədə Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı tələbələrlə bağlı məyusedici məlumatlar yayılıb. Pandemiya səbəbindən qardaş ölkədə "girov" qalan gənclərimizin çıxılmaz vəziyyətdə, hətta bir tikə çörəyə möhtac olduqları iddia edilir. Sözügedən narazılıqlara keçməzdən əvvəl qeyd edək ki, Türkiyənin 81 vilayətində yerləşən 79 müxtəlif universitetdə 21 479 azərbaycanlı tələbə təhsil alır. Onlardan bir çoxu koronavirus pandemiyasının yayılmasının qarşısının alınması üçün görülən tədbirlər çərçivəsində iki ölkə arasında quru və hava əlaqəsi qeyri-müəyyən müddətədək dayandırılmamışdan əvvəl Vətənə dönə biliblər. Ancaq bununla belə, hələ də Türkiyədə qalan xeyli sayda azərbaycanlı tələbə var.
Türkiyədə yaşayan həmyerlimiz jurnalist Könül Şamilqızı şəxsi feysbuk hesabında qardaş ölkədə qalan tələbələrin çətin durumda olduğundan yazıb:
"Türkiyədə qalan tələbələrin artıq burada bir işi yoxdu - dərslər olmayacaq, yurdlardan çıxarılıblar, evləri boşaltmalıdırlar, işləri-gücləri, pulları, yeməkləri yoxdu. Bu uşaqlar Azərbaycana təxliyə edilməlidir. Özü də ceyran belindəki bilet qiymətləriylə deyil, normal qiymətlərlə. Bunu eləmək dövlətin borcudur.
Yazıqdı bu gənclər, bu yaşlarında kiməsə ağız açmağa məcbur etməyin!
Ögeday Nigar mənə Samsunda iki qız tələbənin çox çətin vəziyyətdə olduğunu yazıb. Danışdım o qızlardan biriylə - iki bacıdırlar. Körpə uşaqlardı. Bir evdə qalırlar, ailələrinin də imkanı yoxdu. Ölkəyə getmək istəyirlər, aparan yoxdu, qalıblar körpə canlarıyla bir sürü problemin ortasında. Sağ olsunlar, sözümüzü yerə salmayan dostlarımız var, onlar gücləri çatanı elədilər. Amma belə problem həll olunmur. Sentyabra qədər dərs də yoxdu Türkiyədə".
Sosial Araşdırmalar İctimai Birliyinin sədri Qadir İbrahimli də öz səhifəsində Türkiyədə qalan soydaşlarımızın taleyindən narahatlığını ifadə edib:
"Azərbaycan hökumətindən dönə-dönə xahiş edirəm - Türkiyədə təhsil alan və ölkəyə qayıda bilməyən 7 min yeniyetmə-gəncin ölkəyə dönüşünü təcili təmin etsin. Onsuz da sentyabra qədər universitetlər bağlıdır - imtahanlar yalnız onlayn olacaq. 7 min tələbənin çoxu köməksiz vəziyyətdədir - karantin rejiminə görə yataqxanalardan çıxarılıblar, kirayə qalmağa isə pulları yoxdur".
Millət vəkili Fazil Mustafa isə "Şərq"ə açıqlamasında deyib ki, tələbələrə yardım və onların ölkəyə qayıtması ilə bağlı məsələlərin hamısı Azərbaycan hökuməti tərəfindən həyata keçirilir. Onun sözlərinə görə, burada qabardılacaq məsələ Türkiyədə qalan tələbələrə maddi yardım göstərilməsi deyil:
"Onsuz da bu istiqamətdə səfirlik, konsulluq və digər qurumlar tələbələrə yardım xarakterli addımlar atırlar. Problemin tək həlli onların ölkəyə gəlişini təşkil etməkdir. Hava yolu ilə ölkəyə giriş mümkün olmadığı üçün tələbələrimiz orda çətin günlər yaşayır. Düzdür, Türkiyədən dəfələrlə çarter reyslər təşkil olunub, təhsil alan tələbələrin xüsusi reyslər vasitəsilə ölkəyə gətirilməsi istiqamətində real addımlar atılıb. Lakin söhbət Azərbaycanın çoxsaylı vətəndaşlarından getdiyi üçün problem tam şəkildə öz həllini tapmayıb. Sözsüz ki, onların da dönüşü mərhələli şəkildə həyata keçiriləcək və onların təxliyəsi nəzərə alınacaq. Amma tələbələrimizin çətin durumunu göz önünə alaraq hər nə qədər çətin olsa da , bir yolunu tapıb bir az daha sürətləndirmək lazımdır. Hava yolu ilə mümkün olmasa da, quru yolla onların ölkəyə gəlişini təmin edib ailələrinə təhvil vermək lazımdır. Amma bu zaman da Naxçıvandan Bakıya uçuşların dayandırılması problemi ortaya çıxır. Tələbələrimizin vəziyyətini başa düşürəm, ağır günlər yaşayırlar, lakin buna görə dövləti də qınamaq düzgün deyil. Aidiyyəti qurumlar əlindən gələni edir, amma onlar başqa ölkədə olduğu üçün hər ehtiyaclarını ödəməyə dövlətin əli çatmır.
Karantin səbəbi ilə Türkiyədə qalan tələbələrin yad ölkədə çarəsiz qalması kimi təqdim edilməsinin əleyhinə olan Türkiyə Universitetləri Məzunları İctimai Birliyinin (TUMİB) sədri Çingiz Bayramova görə, Türkiyə yad yox, qardaş ölkədir:
"Hər bir azərbaycanlı üçün Türkiyə ikinci Vətəndir. Eyni ilə də türkiyəlilər üçün Azərbaycan vətəndir. Orada təhsil aldığım üçün insanlarına bələdəm. Kifayət qədər qonaqpərvər və yardımsevərdirlər".
Türkiyədə təhsil alan əksər azərbaycanlı tələbələrin koronavirusla əlaqədar olaraq Azərbaycana qayıtdığını vurğulayan Birlik sədri deyib ki, dövlətin bu yöndə səylərinə baxmayaraq karantin rejimini orada keçirən azərbaycanlılarımız da kifayət qədərdir: "Düzdür, orada təhsil alan 21 mindən artıq tələbənin hamısı imkansız deyil. Aralarında imkanlı və orta təbəqənin nümayəndələri də var və öz keçimlərini təmin edirlər. Təhsil müddətində tələbə yataqxanalarında qalan tələbələrin isə bir hissəsi artıq evlərinə qayıdıb. Orada qalan 7 min tələbənin isə bir çoxunun valideyni ölkəyə qayıtmalarını istəməmişdi. Elə hesab etdilər ki, bir aydan sonra karantin bitəcək və dərslər yenidən açılacaq. Ona görə də ölkəyə qayıtmaq əvəzinə yataqxanalardan çıxarıb kirayə evlərə yerləşdirdilər. Gənclər də bir müddət "part-time" işləyərək, minimum tələbatlarını ödəyə bildilər. Hazırda isə bu mümkün olmadığı üçün həmin tələbələr yemək və yaşamaq çətinlikləri olduqlarını bildirirlər. Pandemiya uzun çəkdiyi üçün Azərbaycanda da iş yerləri bağlı qaldı. Bu səbəbdən ailələr övladlarını maddi cəhətdən təmin edə, ev kirayələrini göndərə bilmədilər. Karantin müddətində səfirlik oradakı tələbələrin bir hissəsinə 200 lirə dəyərində maddi dəstək etsə də, bu, yetərli olmadı. Bir şeyi də nəzərinizə çatdırım ki, qardaş ölkədə karantin rejimi bizdəkindən qat-qat sərt oldu. Komendant saatları tətbiq olunduğu üçün gənclər özlərini azadlığı əlindən alınmış məhbus kimi hiss etməyə başladılar. Yəni bir tərəfdən maddi, digər tərəfdən mənəvi sıxıntılar onların həyatını dözülməz vəziyyətə gətirib çıxardı. Maddi sıxıntı, istədikləri kimi qidalana, rahat həyat yaşaya bilməmələri kimi problemlər üst-üstə yığıldı. Bir yandan da ailələrindən ötrü darıxırlar deyə bu durumdan çıxış yolunu Azərbaycana qayıtmaqda görürlər. Lakin səfirliyimiz bu yöndə çox ləng işləyir. Daha doğrusu, tələbələrin sayı çox olduğundan Azərbaycanın Türkiyədəki Səfirliyinin Təhsil müşaviri Nəcibə Nəsibova təkbaşına işin öhdəsindən gələ bilmir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan dövləti başqa bir formada karantində qalan tələbələrə sahib çıxmalı, onların ölkəyə gətirilməsi prosesini sürətləndirməlidir. Bildiyim qədəri ilə çarter resylər konsulluğun, səfirliyin sifarişi ilə həyata keçirilir. Odur ki, çətinliklə üzləşən vətəndaşlarımız sosial şəbəkələrdə yardım istəmək əvəzinə diplomatik nümayəndəliklərə müraciət edərək özlərinin vəziyyətləri ilə bağlı məlumat versələr, ölkəyə qayıtmaq istəkləri ilə bağlı aidiyyəti şəxsləri məlumatlandırsalar daha yaxşı olar".
Ç.Bayramovun sözlərinə görə, müraciətlər zamanı yaşanan sıxlığı aradan qaldırmaq üçün də Təhsil Nazirliyi səfirlikdəki təmsilçilərinin sayını artırmalıdır. Ən azından hər şəhər üzrə bir nəfər ayırıb bu işi ona tapşırsınlar ki, ölkəyə qayıtmaq istəyən tələbələrin siyahısını hazırlamaq asan olsun: "Məncə, Təhsil Müşavirliyi adlı bir qurum da yaradıla bilər. Bu şəxslərin səfirlik daxilində fəaliyyət göstərməsi onların səlahiyyətlərini məhdudlaşdırır. Belə bir qurumun fəaliyyətini təmin etmək dövlətimizin imkanları daxilindədir.
Bu addımlar atılana qədər isə Türkiyədə fəaliyyət göstərən Azərbaycan şirkətlərinin rəhbərlərindən, eyni zamanda fəaliyyətini Azərbaycanda quran qardaş ölkənin şirkətlərindən xahiş edirəm ki, karantində qalan tələbələrimizə kömək edib, onlara maddi dəstək göstərsinlər. Bu günlər ötüb keçici, Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığı isə daimidir. Vaxt gələcək pandemiya səbəbindən çıxılmaz vəziyyətdə qalan tələbələrimiz bu qardaşlığın, dostluğun möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayıb, öz töhfələrini verəcəklər".
Qardaş ölkədə təhsil alan tarixçi, araşdırmaçı Dilqəm Əhməd isə Sherg.az-a tələbələrin diqqətdə saxlanıldığını deyib:
“Bizə deyiblər ki, səfirliyə və ya konsulluğa müraciət edin, qeydiyyatdan keçin. Mən ilk müraciət edənlərdən biri olduğum üçün martın 24-də vətənə qayıda bildim. Türkiyədə azərbaycanlıların sayı kifayət qədər çoxdur. İşləyənlər, təhsil alanlar, istirahatə gedənlər... Səfirlik tələbələrdən ötrü kampaniya başladıb. Hər ay onlara yardım edilir. Amma analoji təşəbbüsü bütün azərbaycanlılar üçün keçirmək mümkün deyil. Çünki Türkiyədə nə qədər azərbaycanlının olduğu da dəqiq məlum deyil. Ona görə dövlət tələbələrə, xəstələrə xüsusi qayğı göstərir”.
D.Əhmədin fikrincə, həmvətənlərimizin, o cümlədən tələbələrin vəziyyətinin daha çətinləşməməsi üçün iki variant var: “Birincisi, səfirlik tələbə və xəstələrə ayırdığı yardımın miqdarını artırmalıdır. Elə tələbə var ki, heç yardım almayıb. Bəzisi isə ikinci dəfə bu imkandan yararlanıb. Yəni məsələyə daha məsuliyyətlə yanaşmaq lazımdır. İkinci çıxış yolu isə çarter reyslərinin sayının artırılmasıdır. Həftədə 4-5 çarter reysi olsa, bəlkə, tələbələrimizin hamısı yaxın gələcəkdə ölkəyə gələ bilərlər. Hərçənd ki, bu da asan görünmür. Çünki bir təyyarə 190-200 sərnişin tutur”.
