Onlara olan ehtiyac qaraciyər və ürəkdən qat-qat yüksəkdir
“Çünki böyrək xəstəliklərinin daha çox olması böyrək çatışmazlığının inkişafına gətirib çıxarır və bu, dializ və ya orqan transplantasiyasını aktual edir”
“Funksiya və keyfiyyətini itirmiş orqanın yenisi ilə əvəz onlunmasına orqan transplantasiyası (orqan nəqli, orqan köçürülməsi) deyilir. Transplantologiya təbabətin, cərrahiyyənin nisbətən gənc sahələrindəndir”. Bu sözləri orqan transplantasiyası, onu zəruri edən səbəblər, transplantasiyanın tibbi və hüquqi aspektləri barədə danışan Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti Mircəlal Kazımi deyib.
Həkimin sözlərinə görə, resipiyent orqan və ya toxuma transplantasiyasına ehtiyacı olan şəxsdir: “Orqan və ya toxumalarının köçürülməsinə razılıq verən şəxsə isə donor deyilir. Bu münasibətlər bu sahədə bir çox normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. Qanuna görə, canlı donordan transplantasiya məqsədilə donor orqanların götürülməsi zamanı canlı donor resipiyentin yaxın qohumu olduğu hallarda, qohumluq əlaqəsi müvafiq sənədlərlə təsdiq olunmalıdır. Xəstə qohum donoru ilə müraciət etdiyi zaman müayinələr nəticəsində qərar verilir. Yəni həm xəstənin, həm də donorun bütün müayinələri və toxuma uyğunluğu test nəticəsinə görə onların əməliyyatının baş tutub-tutmamasına qərar verilir. Əgər müayinələrin hər hansı bir mərhələsində (istər tibbi, istərsə də qeyri-tibbi) donorun həyatına təhlükə yaranacağı hiss olunarsa, müayinə dayandırılır və həmin şəxs donor kimi qəbul olunmur”.
İnsan orqan və toxumalarının transplantasiyasının həqiqətən bəşər tarixində ən böyük nailiyyətlərdən biri olduğunu vurğulayan ekspertə görə, bu zaman xəstələr ikinci həyat şansı əldə edirlər:
“Molekulyar biologiya sahəsində əldə edilən nailiyyətlər, eyni zamanda anesteziologiya və reanimasiya, immunologiya və mikrocərrahiyyənin uğurlu inkişafı transplantologiya sahəsinin daha da inkişaf etdirilməsinə imkan yaradıb: “Çox vaxt transplantasiya müalicənin yeganə yolu ola bilər. Transplantasiya yeni başlandığı zaman köçürülən orqanların sayı məhdud idisə, hazırda gözün buynuz qişası, ürək, ağciyər, böyrək, qaraciyər, mədəaltı vəzi, nazik bağırsaq, aşağı və yuxarı ətraflar, üz, uşaqlığın transplantasiyası icra olunan əməliyyatlar siyahısındadır. Azərbaycanda isə gözün buynuz qişası, sümük iliyi, böyrək və qaraciyər transplantasiyası əməliyyatları həyata keçirilir”.
M.Kazımi deyib ki, ən çox köçürülən orqan böyrəkdir. Onlara olan ehtiyac qaraciyər və ürəkdən qat-qat yüksəkdir. Çünki böyrək xəstəliklərinin daha çox olması böyrək çatışmazlığının inkişafına gətirib çıxarır və bu, dializ və ya orqan transplantasiyasını aktual edir: “Xroniki böyrək çatışmazlığı olan və böyrək köçürülməsi əks göstəriş olmayan xəstələrin əksəriyyəti transplantasiya üçün uyğun namizədlərdir. Bu xəstələr istər dializ proqramında olan, istərsə də dializdən əvvəl (preemtive) dövrdə olan şəxslərdir”.
"Dializ, yoxsa transplantasiya xəstə üçün daha faydalıdır" sualına gəldikdə isə M.Kazımi bildirib ki, böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkən insanların yaşaması üçün dializ və ya böyrək transplantasiyası lazımdır:
“Hər böyrək çatışmazlığı olan xəstə transplantasiya oluna bilmir. Bu zaman dializə ehtiyac yaranır. Düzdür, dializ seansları həyatı təhlükələrdən xilas edə bilər, lakin o, sağlam orqanın bütün funksiyalarını tamamilə əvəz edə bilməz. Uğurlu böyrək transplantasiyası sonrası xəstə sağlamlığına qovuşur, ailəsinə, işinə və nəhayət, cəmiyyətə faydalı şəxs kimi qayıdır. Bu baxımdan böyrək transplantasiyası daha rasional müalicə üsuludur. Böyrək transplantasiyası əməliyyatı təqribən 3-4 saat çəkir. Donor və xəstənin əməliyyatı eyni zamanda icra olunur”.
Donorların xüsusi müalicəyə ehtiyacı olmadığını vurğulayan ekspert bildirib ki, orqan köçürülənlər isə köçürülən orqanın rəddinin qarşısını almaq üçün xüsusi dərmanlar (immunsupressiv) qəbul edirlər:
“Həmin dərmanların qəbulu mütləqdir, sayı və dozası həkim tərəfindən təyin olunur və buna ciddi riayət olunmalıdır. Əks təqdirdə, geridönməz nəticələrə səbəb ola bilər. Qeyd edim ki, xroniki böyrək xəstəliklərinin qarşısının alınmasının əsas şərtlərindən biri balanslaşdırılmış qidalanma və normal bədən çəkisinin saxlanılmasıdır. Həzm sistemini həddindən artıq yükləmədən, gün ərzində kiçik porsiyalarla yemək tövsiyə olunur. Həmçinin duz miqdarına da diqqət yetirmək çox vacibdir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyələrinə görə, böyüklərə istifadə edilən duzun miqdarı gündə 5 qramdan çox olmamalıdır. Unutmayaq ki, aktiv həyat tərzi əhval-ruhiyyənizi yüksəltməklə bərabər, sağlamlığınıza da müsbət təsir göstərir. Müntəzəm fiziki fəaliyyət qan təzyiqini normallaşdırmağa, böyrəklərdə qan mikrosirkulyasiyasını yaxşılaşdırmağa və bununla da xroniki böyrək xəstəliyinin riskini azaltmağa kömək edir”.
